ڕاست كردنەوەی هەڵەیەكی یاسایی لە كۆبونەوەی مسعود بارزانی و کونسوڵی گشتیی وڵاتانی عەرەب

لەلایەن ستاندار Posted on 1491 جار بینراوە

ڕاست كردنەوەی هەڵەیەكی یاسایی لە كۆبونەوەی مسعود بارزانی و کونسوڵی گشتیی وڵاتانی عەرەب
سەنتەری توێژینەوەی (دەزگای ستاندەر)
2017/7/5

 لە ٤ـی٧ـی٢٠١٧ لە سەلاحەددین مەسعود بارزانی لەگەڵ کونسوڵی گشتیی وڵاتانی (فەڵەستین، ئیمارات، کوەیت، سودان، ئوردن، میسر و شانشینی سعودیە) لە هەرێمی کوردستان كرد، كۆبۆوە.

چەند سەرچاوەیەكی عەرەبی بڵاویانكردۆتەوە، مەسعود بارزانی لە كۆبونەوەكەدا، سەبارەت بە ریفرۆندام باسی لە (هاولاتیانی كورد كردوە) نەیوتوە (شعب الكوردی) بەڵـكو گوتویەتی (مواطنی كوردستان) ئەوەش دەقەكەیەتی (الاستفتا‌ء حق شرعی وطبیعی لمواطنی كردستان)،بۆ پرسێكی وا گرنگ و یاسایی پێویست دەكات، سەركردایەتی كورد تەنها (گەلی كوردستان – شعب كوردستان) بەكاربهێنێت، لە بەدواداچونمان بۆ ئەو پرسە گرنگە گەڕاینەوە سەر راگەیەندراوی سەرۆكایەتی هەرێم بۆمان دەركەوت لە چەند شوێنێك مسعود بارزانی (خەڵکی کوردستان)ی بەكارهێناوە، دواتر (گەلی كوردستان)ی بەكارهێناوە.

بۆیە ڕاستكردنەوەی ئەو هەڵە یاساییە لە بارەی مافی سەربەخۆیی سەركردایەتی كورد تەنها (گەلی كوردستان – شعب كوردستان) بەكاربهێنێت، بۆ ئەو مەبەستە سەنتەری توێژینەوەی دەزگای ستاندەر ئەو هەڵـە مەترسیدارە یاساییە بەو شێوەیەی خوارەوە راست دەكاتەوە:

لە قاموسی نەتەوە یەکگرتوەکان جیاوازیەکی زۆر ھەیە لە نێوان (گەل – شعب) و (ھاوڵاتی – مواطن) , بۆ (شعب) ھەمو ئەو بڕیار و وەسیقە قانونیانە دەتگرێتەوە بۆ بە دەوڵەت بوون: مادەی (١) و مادەی (٥٥) ی میساقی نەتەوە یەکگرتوەکان ، بریارەکانی: ژمارە ١٥١٤ خولی(١٥)لە١٤/دیسمبر/١٩٦٠، بڕیاڕی ژ:٢١٠٥ خولی (٢٠) لە١٩٦٥ز، بریاری ژ:٢٦٢٥ خولی ٢٥ لە٢٤/ئۆکتۆبەر/١٩٧٠، بریاری ژ:٣٠٧٠ خولی٢٨لە ١٩٧٥، ھەروەھابریاری ٣٣١٤سالی ١٩٧٤… )

کەچی بۆ ھاووڵاتی تەنھا ھەندێ مافی فەرھەنگی و کەلتوری تۆمارکراوە ناگاتە ئاستی (مافی چارەنوس- کە بەپێی کۆنگرەی مۆنتیڤیدیۆی سالی ١٩٣٣ دیاری کراوە)، تەنانەت مافی (جیابونەوەش) نایگرێتەوە، سەرکردایەتی کورد ھێشتا لە دیاری کردنی زاراوە دەقیق نین، ئەگەر بەووردی سەرنج بدەینە مادەی (٣) دەستوری ١٩٥٨ (کە سەرکردایەتی کورد زۆر پێی گەورەیە کەچی کوردی بە ھاوولاتی ناوزەد کردوە نەک شەعب) [ المادە (٣): یقوم الكیان العراقی علی أساس من التعاون بین المواطنین كافە باحترام حقوقهم وصیانە حریاتهم ویعتبر العرب واڵاكراد شركا‌ء فی هذا الوطن ویقر هذا الدستور حقوقهم القومیە ضمن الوحدە العراقیە ] .

ڕاست کردنەوەکە: ئێمەی کورد لە ڕاستیدا (شعب)ین نەک (مواطن) بە پێی پێوەرە نێودەولەتیەکان، دان پیاھێنانی دەوڵەتی عوسمانلی بۆ دەسەڵاتی شێخ مەحمود بەپێی بروسکەی (عەلی ئیحسان پاشا) لە٣٠/تشرینییەکەم/ ١٩١٨ , لایەنە یاساییەکانی کۆنگرەکانی سیڤەر ١٩٢٠، کۆنگرەی قاھیرەی١٩٢١و لائیحەی ئینتدابی بەریتانیای١٩٢٠ بەسەر عێراق،عیراق وکوردستان بە مادەی جیا لەسالی ١٩٢٠مافی چارەنوسیان بۆ دیاری کرا عیراق بەمادەی ٩٤ و کوردستانیش بە مادەی (٦٣)ی سیڤەر، دواتر لە ناو عێراقیش بەرجەستە بووە، یەکەم جار لە دەستوری (١٩٢٥) بەڵێنی حکومەتی بەریتانی و عێراقی ھاوبەش، بەڵێنی عوسبەلە ١٩٢٢، ١٠ تەعەھوداتەکەی سالی ١٩٣٢، بەیانی ٢٩ حوزەیران، بەیانی (١١)ی ئازار، یاسای ئۆتۆنۆمی ١٩٧٤، بەندی (٧) .. یاسای انتقالی ٢٠٠٣، دەستوری عێراقی نوێ…لەھەموان گرنگتر یاسای شیعاری عیراقی سالی ( قانون شعار الدولە العراقیة رقم ٢٥ لسنە ١٩٣١ ) .

ئەو روون کردنەوە بۆ قۆناغی ئێستا یەکجار زۆر پێویستە، چونکە ئێمە وا بریارێک دراوە بۆ ریفراندۆم بێ ئەوەی مەلەفێکی یاسایی بۆ ئەو ووردەکاریانە و سەدانی دیبلۆماسی تر رێکبخریت، ئەگەر لە نەتەوە یەکگرتوەکان خۆت بە شەعب تۆمارنەکەی ئەو ریفراندۆمە وەرناگیرێ و مافی چارەنوسیش ناتگریتەوە، ھەر بۆزانین لە مادەی (١)ی بریاری ٦٨٨ بە روون تر دەردەکەوێ کە ئێمەی کورد ھێشتا لە نەتەوە یەکگرتوەکان بە شەعب ھەژمار نەکراوین، ئەگەر خۆمان بە (شعب) تۆمار نەکەین ئەوا بێجگە لەوانەی سەروو هەروەها ناشتوانین:

1- باش نەیتوانیوە ئەو ھەنگاوە ببەستێتەوە بۆ ئەو نێوانەی کە عیراق لە (بەندی ٧) بووە .
2- سودێکی وای وەرنەگرتوە لە بڕیاڕی ٦٨٨ و٩٨٦ کە بتوانێ دۆسیەی ھەرێمی کوردستان لەنەتەوە یەکگرتوەکان بکاتەوە،تا ئەو ساتە ھەریمی کوردستان بێ دۆسیەی یاساییە لە نەتەوە یەکگرتوەکان .
3- سوودی وەرنەگرتوە لە لێژنەی(حق تقریر المێیر)لە دەزگاکانی نەتەوە یەکگرتوەکان کە بە بڕیاڕی ١٦٥٤ی خولی ٥٩ی سالی ١٩٦١دروست بوە .
4- تا ئەو ساتە بزوتنەوەی کورد لە تۆمارگای (اللجنە الدولیە لتنفیژ حق تقریر المێیر)تۆمارنەکراوە ،کە لە خولی ١٦ی سالی ١٩٦١ دروست کراوە .
5- نەیتوانیوە ڕەھەندی یاسایی بە شۆڕشی کوردبدات وبە (حرکە وگنیە)تۆماری بکات بە پێی مادەی ٧٤ی (النڤام الداخلی للمجلس الاقتێادی والاجتماعی) .

هاوكات گەلی كورد ناتوانی سود لە بڕگەی (٢)ی مادەی(١)ی کۆنگرەی ڤینای ساڵێ ١٩٩٣ وەرگرێتة کە لەوێدا بەڕوونتر دان بە مافی چارەنوس بۆ میللـەتانی (موستەعمەرە و ناموستەعمەرە) دەھێنێت، ئەگەر بیتوانیبایە سود لەو ٦ خالە وەرگرێت، ئەوا بەسانایی وەک (گەل) دەناسراو دۆسیەی بۆ دەکراوە و عێراق بەوولاتێکی داگیرکراو ھەژماردەکرا، مەرجەکانی ئەندامیەتی لە نەتەوە یەکگرتوەکان (بەشی دووی میساقی نەتەوە یەکگرتوەکان لەمادەکانی (٣-٦) ھاتوە, ھەروەھا بەپێی مادەی ٦٠ی ( النظام الداخلی المؤقت لمجلس الأمن)، مافی بەرگری لە پێناو چارەنوس ـ بریاری ژ:٢٦٢٥ خولی ٢٥ لە٢٤/١٠/١٩٧، مافی بەکارھێنانی چەک لە پێناو چارەنوس ـ بڕیاڕی ژ:٣٠٧٠ خولی ٢٨ی ساڵی ١٩٧٥ـدا.

بەکورتی لە دۆسیەی (حق الانفصال) وەردەچەرخا بۆ دۆسیەی (حق تقریر المصیر)، لە دۆزێکی ناوەکی وەردەچەرخا بۆ دۆزێکی نێودەوڵەتی، ئەوکاتی دەیتوانی سوود لە پرسی (جینۆساید – پاکتاوی ڕەگەزی – چەکی قەدەغەکراو – عدوان – استخدام المرتزقە..) زۆری تریش کە بڕیاڕی ئەنجومەنی ئاسایشی بۆ دراوە، ئا ئەو کاتە دەگونجا پەنا بۆ ڕیفرۆندام ببەی، لەگەڵ زۆر پرسی یاسایی ھەیە لای ئیمە بۆ ئەو مەبەستانە بەشی زۆریشمان داوەتە سەرۆکایەتی پەرلەمان و سەرۆکایەتی ھەرێم و لایەنە پەیوەندیدارەكان. هەرەوەها لە كۆتاییدا، هیواخوازین سەركردایەتی كورد لە دیاری کردنی زاراوە سیاسی و قانونییەكان لە كۆبونەوە دیبلۆماسی و دانوستان و رێككەوتنەكان، ووردبن.

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

ئەم ماڵپەڕە لە ئەکیسمێت بۆ کەمکردنەوەی هەرزە واڵە و سپام سوود دەگڕێ. فێربە چۆن زانیاری بۆچونەکانت ڕێکدەخرێت.