مه‌سعود شیوه‌ڕه‌شی
له‌كاتی ئێستادا مرۆڤایه‌یتی به دۆخێكی پڕ له ترس و تۆقاندن و دابڕان تێپه‌ڕ ده‌بێت ، به‌هۆی بڵاوبوونه‌وه‌ی ئه‌م ڤایرۆسه ، بێ به‌زه‌ییانه سنوری هه‌موو جیهانی به‌زاندووه ، جیاوازی له نێوان ڕۆژئاوا و ڕۆژهه‌ڵات ، هه‌ژار و ده‌وڵه‌مند ، هاووڵاتی و به‌رپرس نه‌كردووه ، به‌ڵام تاكه جیاوازی له‌نێوانیان ئه‌وه‌یه چۆن و به‌چ شێوه‌یه‌ك مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا بكرێت و زانستیانه به‌ره‌نگاری ببینه‌وه . یه‌كه‌م هه‌نگاوی به‌هێزكردنی به‌رگری كردنی جه‌سته‌و پارێزگاری لێ كردنی دژی ترس وبێ ئارامی و شپرزه‌یی ده‌روونی بریتیه له ئیمانكی به‌هێزی په‌روه‌ردگار .
ئاریشه له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی لایه‌نی نه‌رێنی هه‌یه ، به‌هه‌مان شێوه لایه‌نی ئه‌رێنی ودروه‌شاوه‌شی هه‌یه ده‌توانرێت له دوای هاتنیدا سوودی لێ وه‌بگیرێت ، ئایا لایه‌نه دره‌وشاوه‌كه‌ی ئاریشه‌ی كۆڕۆنا چی یه ؟ چۆن سوودی لێ وه‌ربگرین له‌بواره‌كانی سیاسی و ئابووری و كۆمه‌ڵایه‌تی ؟
پێویسته وڵاتان سوود له بیردۆزه‌كه‌ی ( مالتۆس ) وه‌ربگرن كه‌ده‌ڵێت : وه‌به‌رهێنانی خوارن و خواردنه‌وه به‌شێوه‌یه‌كی ژماره‌یی ده‌ڕوات ، به‌ڵام به‌رز بوونه‌وه‌ی ڕێژه‌ی له‌دایك بوون به‌شێوه‌یه‌كی ئه‌ندازه‌یی به‌رز ده‌بێته‌وه ، بۆ ئه‌وه‌ی هاوسه‌نگی له‌نێوانیاندا هه‌بێت پێویسته برسێتی و جه‌نگ و ئاریشه وكاره‌ساتی سروشتی ڕووبدات ، ئه‌مه‌خاڵه‌كی دره‌وشاوه‌یه ده‌بێت سوودی لێ وه‌ربگرن . ئابووری هه‌ر وڵاتێك مه‌رجداره به (خواردن ، پۆشاك ، ده‌رمان ) ئه‌و وڵاته‌ی ناخوات ناڕوێنێت ، ئه‌وه‌ی جڵ وبه‌رگ نه‌پۆشێت نایچنێ وئه‌وه‌ی دوور بێت له‌چاره‌سه‌ری كردن دروستی ناكات ، ئاریشه ته‌نگی پێ هه‌ڵده‌چنێت ، په‌روه‌ردگارهه‌موو شته‌كانی پێ به‌خشیوه بۆخۆی خۆی به كه‌مالیاته‌كان خه‌ریك كردووه ، پێویستیمان به‌بیرمه‌ندێكی وه‌ك یوسف پێغه‌مبه‌رهه‌یه كه چۆن ئه‌وانه به‌شێوه‌یه‌كی زانستیانه به‌ڕێوه ببات ، ئه‌وه خاڵێكی دره‌وشاوه‌یه .
دادپه‌روه‌ریه‌كی زۆره‌مڵێی به‌سه‌ر هه‌مووان سه‌پاند هه‌ژار و ده‌وڵه‌مه‌ند ، به‌هێز و بێ هێز ، پێشكه‌وتوو و دواكه‌وتوو ، ئه‌وه‌ش حاله‌تێكه به‌ده‌گمه‌ن له مێژووی ناكۆكی وبه‌ربه‌ره‌كانی مرۆڤ ڕوویدا بێت ، په‌یامێكی گه‌وره‌ی گۆڕانكاری كردنی لایه تا نه‌یگه‌یه‌نیت ناڕوات ، كه بریتییه له سزادانی بێده‌نگه‌كان له‌سه‌ر بێده‌نگیان ، ئاقل كردنی به‌هێزه‌كان له‌سه‌ر زوڵم وزۆردارییه‌كانیان ، تاقیكردنه‌وه‌ی ئیمانداران له‌سه‌ر بیروڕاكانیان ، به‌دوا چوونه‌وه‌ی ئه‌زموونی زیره‌كی زاناكان و توانی هه‌مووان پابه‌ند بكات گۆڕانكاری له داب و نه‌ریته‌كانیان بكه‌ن ، ئه‌مه‌ش خاڵه‌كی دره‌وشاوه‌یه .
خه‌رجیه‌كانی توێژنه‌وه‌ی زانستی پێوسیتیه‌كی سه‌ره‌كین ، نابێت ته‌نیا بۆ دیراسه‌تكردنێكی تیۆری بێت و له‌سه‌ر ڕه‌فی كتێبخانه‌كان دابنرێت ، به‌ڵكو پێویستی به تاقیكردنه‌وه‌ی به‌رده‌وام هه‌یه ، گرنگی وبه‌های بیرۆكه‌كان به‌بێ كردار هیچ مانایه‌ك نابه‌خشێت ، ئه‌وه‌ش خاڵێكی دره‌وشاوه‌یه . هاوئاهه‌نگی نێوان وڵاتان له‌كاتی ئاریشه‌كان هه‌ڵێكه بۆبه‌هێز كردنی په‌یوه‌ندیه‌كان و دووركه‌وتنه‌وه له خۆپه‌رستی وئه‌نانیه‌ت ، ئه‌وه‌ش خاڵێكی تره .
گه‌ردوون به‌شێوه‌یه‌كی هاوسه‌نگ ڕاگیراوه ، مانگ وڕۆژ ، تاریكی و ڕووناكی ، وشكه‌ساڵی و باران بارین ،ده‌رمان و نه‌خۆشی ، هه‌ر ناهاوسه‌نگیه‌ك ڕووبدات ، په‌روه‌ردگار دووباره هاوسه‌نگیه‌كه یه‌كسان ده‌كاته‌وه و ئه‌وه‌ش خاڵێكی پڕشنگداره .
په‌روه‌رده‌و فێركردن له‌ناو كۆمه‌ڵگا پێویستی به گۆڕانكاری كردنی بنه‌ڕه‌تی هه‌یه ، ده‌بێت هاوسه‌نگ بێت له‌گه‌ڵ واقیعی ئێستا و تازه‌بوون و گۆرانكاری كردنه‌كانی ڕووداوه‌كان تا له‌گه‌ڵ بارودۆخ بگونجێت وله هۆكاره‌كانی تێبگات ، ده‌رفه‌ت نه‌درێت جارێكی تر قوتابخانه و زانكۆكان خاون فیكری گه‌وره فه‌رامۆش بكرێت له پێناو به‌رزكردنه‌وه‌ی ده‌نگ و دروستكردنی ئه‌ستێره‌كان ( تۆپی پێ ) كه بوونه‌ته بنێشته خۆشه‌ی سه‌رزاری ڕاگه‌یاندنه‌كان ، ئه‌وه‌ش خاڵێكی دره‌وشاوه‌یه . پابه‌ندبوون و دان به‌خۆداگرتن به‌ربه‌ستێكی به‌هێزه بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ئاریشه ، ئه‌و ولاتانه‌ی خێرا پابه‌ندی خۆپاراستن بوون زیانی گیانیان كه‌متر بوو ، به‌پێچه‌وانه‌وه‌ش ڕاسته ، ئه‌وه‌ش خاڵێكی دره‌وشاوه‌یه . سنورێكی بۆ غرور بوونی مرۆڤ داناو ، پێی ڕاگه‌یاند تاكو ئێره به‌سه ، تۆ ئه‌و كه‌سه نیت جیهان كۆنترۆڵ بكه‌یت ، به‌ڵكو ئه‌وه له‌سه‌روی تواناكانی تۆیه . ئه‌وه‌ش لایه‌نێكی تری دره‌وشاوه‌ی ئاریشه‌یه .
ئه‌وانه هه‌مووی ده‌رسن خاوه‌ن ئه‌قڵه به‌هێزه‌كان لێی تێده‌گه‌ن و خاوه‌ن ئیراده به‌تواناكانیش كاری پێده‌كه‌ن ، هه‌مووی وێستگه‌ن پێویسته وڵاتان به سیاسه‌ت و به‌ڕێوه‌بردنه‌كانیاندا بچنه‌وه وچاكسازی ڕاسته‌قینه‌ی تێدا یكه‌ن ، ئه‌وه‌ش ڕێگای دروستكردن و بونیاتنای نیشتمانێكی به‌هێزه ..