سەروەری “سیادە” هەرێم لای کێیە، کێ دەیپارێزی؟

لەلایەن ستاندار Posted on 765 جار بینراوە

مەلا فرمان

چەمکی سیادە* یەکێکە لە پرەنسیپەکانی یاسای نێودەوڵەتی ( مادەی دوەم ٢، لە بڕگەی یەکەم لە میساقی نەتەوە یەکگرتوەکان) ، ئەم چەمکە هەردو باری سیاسی و یاسایی لە خۆ دەگرێت. دەربارەی ئەو بڕگەیەی پەیوەندی بە سیادە و یاساوە هەیە بریتیە لەو تێکهەڵکێشە مێژوییەی دەسەڵاتی سیاسی لە مەنزومەی یاساییدا هەیەتی، چەند ئەم ئاوێتەبونە زیاتر بێت ئەوەندە سیادە روی زاڵبونی لاواز دەبێت و زیاتر بەرەو ئەوە دەچێت ببێت بە دەسەڵاتی یاسا. لێرەوەش کرۆکی سیادە خۆی لە پایەبەرزی هاوڵاتیبون و ئینتما دەبینێتەوە.

ئەگەر بڕوانینە ئەو قۆناغەی ئەمڕۆ کە هەرێمی کوردستان تێیدا گوزە دەکات، دەردەکەوێت سیاسەتی هەرێمی کوردستان دەسەڵاتی یاسای تێدا زۆر لاوازە،  زیاتر سیاسەتێکە دەمارگیری حیزبی، بنەماڵەیی تێیدا زاڵە، هەندێ جار و لای هەندێکێش بۆ مەبەستی تایبەتی دەمارگیری نەتەوەیی کوێرانە باڵ دەکێشی بەسەر عەقلیەتی سیاسیدا. دەرهاویشتەی ئەم سیاسەتە دەردەکەوێ لە:

  • دەرنەکەوتنی حکومەتی هەرێمی کوردستان وەک حکومەتێکی مەدەنی و سەردەمیانە لەیەک یەکەی ئیداریدا.
  • بنەمای هاوڵاتیبون لەم هەرێمە نەکراوەتە پێوەری مامەڵەکردنی حکومەت لەگەڵ تاکی کۆمەڵگە. لە کاتێکدا چەمکی هاوڵاتیبوون یەکێکە لە پایە بنەڕەتی و بڕواپێکراوەکانی دامەزراندنی دەوڵەت، چونکە بتەوی یەکێتی نێوان ئەم تاکانە کەسایەتی مەعنەوی دەوڵەت بە هێز دەکات و وەک چۆن تاک لەسەر پاراستنی مافی خۆی سورە بە هەمان شێوەش لەسەر کیانە سیاسیەکەی و نیشتمانیەکەی.

ئەم ٢ دو کەموکوڕیەی سەرەوە چەندین دەرهاویشتەی لێکەوتۆتەوە، لەوانە:

  • هەڵاتنی تاوانباران لە دەست دادگا و پەنادانیان لە ژێر دەسەڵاتی قەڵەمڕەوی حیزب.
  • هیج یەک لە دو دەسەڵاتی جێبەجێکردن دەسەڵاتی تەواوی بەسەر هەموو خاکی هەرێمدا نیە. دێگەڵە سنوری قەڵەمڕەوی نێوانیانە.
  • پیاوێکی خاوەن دەسەڵات و هێز بە ئاشکرا لە میدیاکانەوە سوکایەتی بە دەسەڵاتی هەرێم دەکات.
  • حیزب و بەرپرسی خاوەن هێزی چەکدار
  • بوونی هێزی بیگانە و تەراتێنیان لە ناو خاکی هەرێم، دیارترینیان هەوڵی تیرۆرکردنی تێکۆشەری کوردستانی باکور جەمیل بایک لەلایەن هێزی هەواڵگری تورکیاوە.
  • پەرتەوازەیی نێوخۆیی

هەرێم و سیادە

وەک یەک یەکەی ئیداری هەرێم خاوەن یەک سیادە نیە، بەڵکە سیادەی هەرێم

بریتیە لە:

یەکەم: لەروی جوگرافیەوە:

دابەشبوە بۆ شار، گەڕەک و ناوچە

دوەم: لە روی قەڵەمڕەویەوە، لای ئەم دەسەڵاتانەیە:

  • حیزب
  • بنەماڵە
  • ئەندامانی مەکتەب سیاسی خاوەن هێز
  • دەزگای جێبەجێکردن

بۆ پاراستنی ئەو سیادانەش هەر گروپە چاودێری پاوەنەکەی خۆی دەکات.

ریفڕاندۆم و سەربەخۆیی

نەبونی سیادە لە ناوە و دەرەوە ، بێتوانایی دەسەڵات لە هەرێمی کوردستان لە گرتنە دەستی ئەو سیادەیە لەیەک یەکەی ئیداری سەردەمدا، دەری دەخەن کە ئەم دەسەڵاتانە نە ریفڕاندۆمیان پێدەکرێ وە نە دەوڵەتیان پێدادەمەزرێ، ئەوەی ئێستا هەڵای لەسەر دەکەن جگە لە هەوڵدانێک بۆ لەباربردنی ئەو ٢ دو پرسەیە هیچی تر نیە،

  • مەبەستم لە سیادەی هەرێمی کوردستان سیادەی ناوخۆیەتی و لە سەر ئەو خاکەی ٢٦ ساڵە لەلایەن دەسەڵاتی کوردیەوە حوکمڕانی دەکرێت. بۆ عێراقیش دەکرێت دەمارگیری تایەفی و مەزهەبیشی بۆ زیاد بکرێت.

 

 

 

 

 

 

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

ئەم ماڵپەڕە لە ئەکیسمێت بۆ کەمکردنەوەی هەرزە واڵە و سپام سوود دەگڕێ. فێربە چۆن زانیاری بۆچونەکانت ڕێکدەخرێت.