کەرکوک و مەترسیەکانی ڕاپرسی

هیوا حەسەن عەلی
لەڕۆژی 29/8 ئەنجومەنی پارێزگای کەرکوک بڕیاریدا کەرکوکیش بەشدار بێت لە ریفڕاندۆمەکەی هەرێمی کوردستان کە بڕیارە لە رۆژی 25/9 ئەنجام بدرێت ،بێگومان ئەم هەنگاوەی ئەنجومەن کارێکی پیرۆزەو بەرز دەینرخێنین،هەرچەندە کۆی پرۆسەکە لەروی سیاسی و یاساییەوە قسەی زۆری لەسەرە کە من ناچمە نێو ئەو بابەتانەوە ، بەڵام ئەوەی مەبەستمە قسەی لەسەر بکەم ئەنجامدانی پرۆسەکەیە لەناوچە دابڕاوەکان بە تایبەتی لە شاری کەرکوک و ئەو مەترسییە جددیانەو هەموو ئەو ئەگەرانەی کە رووبەڕوی دەبنەوە، بۆیە ئەگەر بەوردی و بە بەرنامەیەکی تۆکمەو نیشتمانیانەو زانستیانە مامەڵەیان لەگەڵ نەکەین و شەن و کەوی تەواوی بارودۆخەکە نەکەین رەنگە ئەو ناوچانە کە ئەکاتە ٤۰٪ی خاکی هەرێمی کوردستان رادەستی قەدەرێک بکەین کە ڕەنگە ئەوەی لە ماوەی سەد ساڵی رابردوودا دەسەڵاتدارانی عێراق نەیان توانیبێ بیکەن ئێمە بەدەستی خۆمان ئەو ناوچانە لەدەست بدەین و ڕادەستی عێڕاقی عەرەبی بکەینەوە.
پێم خۆشە لێرەدا ئەو خاڵانەی کە دەبنە رێگر لەبەردەم سەرکەوتنی ئەو پرۆسەیە لەناوچەکانی ماددەی( ۱٤۰)دا ڕوونبکەمەوە :
۱ـ بەپێی دواین ئاماری وەزارەتی بازرگانی عێراق بڵاوی کردۆتەوە بەپێی فۆرمی خۆراک رێژەی نەتەوەکانی ناو شاری کەرکوک بەم جۆرەیە،کورد ٥۲٪ ، نەتەوەکانی دیکە ٤۸٪ ، کە ئەمیش مەترسییەکی گەورەیە کە ئەگەر لە۳٪ ی هاوڵاتی کورد دەنگ نەدات،بێگومان کورد توشی شکستێکی حەتمی دەبێت.
۲ـ لەکۆی ئەو رێژەیەی کورد ئەو هاوڵاتیانەش دەگرێتەوە کە فۆرمی خۆراکیان کەرکوکەو بەڵام دانیشتوی ناوچەکانی گەرمیان و شارەکانی دیکەی کوردستانن کە لە هەڵبژاردنەکانی پێشوودا زۆربەیان ئامادەی دەنگدان نەبوون لە شاری کەرکوک ، واتا ئەمیش کاریگەری نەرێنی ئەبێت لەسەر دەنگەکانی کورد لەم شارەدا.
۳ـ وەک ئاشکرایە لەدوای پرۆسەی ئازادییەوە کەرکوک لەنێوان دوو حکومەتی هەولێر و بەغدادا بووتە قوربانی و هیچ کام لەو دوو لایەنە وەک پێویست ئاوڕیان لەو شارە نەداوەتەوە لە کاتێکدا لەساڵی ۲۰۱٤وە رۆژانە زیاتر لە ۳٥۰ هەزار بەرمیلی نەوت لە لایەن حکومەتی هەرێمەوە هەناردە دەکرێت و داهاتەکەیشی بۆ خەڵکی ئەم شارە نییە ، لەلایەکی دیکەوە بەشێکی زۆر لە فەرمانبەرانی ئەم شارە لەسەر میلاکی حکومەتی هەرێم دامەزراون و لە ئێستادا بەبۆنەی پاشەکەوتی مووچەوە بژێوی ژیانیان لەوپەڕی خراپیدایە ،هەر بۆیە دانیشتوانی کورد لەم شارە لەوپەڕی حاڵەتی توڕەیی و بێزاریدان و هیچ هیوایەکیان بە دەسەڵاتدارانی هەرێم نەماوە، بێگومان ئەمیش ئەبێتە هۆی مەترسییەکی گەورە بۆسەر ئەنجامی هەڵبژاردنەکە کە رەنگە بەشێک لەهاووڵاتی کورد دەنگ بە نەخێر بدەن یان بایکۆتی هەڵبژاردنەکە بکەن .
٤ـبەشێکی دیکەی هاووڵاتیانی کوردی کەرکوک کە فەرمانبەرن لەسەر میلاکی بەغداد ئێستا لە دامودەزگاکانی کەرکوک بە مووچەی تەواوەوە دەوامی خۆیان دەکەن و ئاستی بژێوی ژیانیان تا ڕادەیەک باشە بۆیە رەنگە ئەو فەرمانبەرانە ئامادە نەبن دەنگ بە گەڕانەوەی کەرکوک بدەن لەئێستادا بۆسەر هەرێمی کوردستان لە ترسی پاشەکەوتکردنی مووچەکانیان.
٥ـ جگە لە کەرکوک ناوچەکانی دیکەیش بارودۆخیان لەکەرکوک باشتر نابێت ،بۆ نمونە رێژەی دانیشتوانی کورد لە دوز ۳٥٪ ، هەروەها لە سەعدیەو جەلەولاو قەرەتەپە بەهەمان شێوە ڕێژەی دانیشتوانی کورد لە باشترین حاڵەتدا ۲۰ ٪ تێپەڕناکات بۆیە ئەگەر لەم ناوچانە دەنگدەری کورد بە تەواویش دەنگ بە بەڵێ بدەن ئەوا ناتوانین ئەو ناوچانە بگەڕێنینەوە سەر هەرێمی کوردستان و بۆ هەتایە کورد بۆی نابێت باسی کوردستانی بوونی ئەو ناوچانە بکات.
٦ـ لەماوەی ڕابردوودا دەسەڵاتی کوردی نەک هەر نەیتوانی لەشاری کەرکوک برایەتی نێوان کورد و نەتەوەکانی دیکەی ئەم شارە بپارێزێت و وەک هاووڵاتی ئەم شارە مامەڵەیان لەگەڵ بکات بە پێچەوانەوە ناکۆکی و ململانێی ناڕەوای خستە نێوان کورد و نەتەوەکانی دیکەی شاری کەرکوکەوە، بۆیە لەئەگەری ئەنجامدانی ریفڕانۆم تورکمان و عەرەبەکان بایکۆتی هەڵبژاردنەکە دەکەن لەو حاڵەتەشدا ناڕەزایی ناوەندە سیاسەکانی ووڵاتانی دونیای لێ دەکەوێتەوە و ئەگەری دەستوەردان و هێنانی هێزی سەربازی لەلایەن دەوڵەتی تورکیاوە بەبیاوی پاراستنی تورکمانەکان بۆ ناو شاری کەرکوک لەئارادایە.
بەڵێ ئەمانەی سەرەوە بەشێکن لەو مەترسیانەی کە رووبەڕوی پرۆسەی ریفڕاندۆم ئەبێتەوە لە ناوچەکانی ماددەی ۱٤۰ ئەگەر پێش ئەنجامدانی پرۆسەکە زەمینەسازی بۆ نەکرێت و ئاستەنگەکانی چارەسەر نەکرێن.