هێدی هەولێری
كۆچ وەك بنەمایەك بۆ گۆڕینی سیستەمی كۆمەڵگە كۆمەڵگاكان لەمیانی دەستەڵاتێكی خراپ بەكارهاتوو سیستەمێكی ناڕێك و نەگۆنجاودا تووشی شڵەشان و شڵەقانی سیاسیی و ئابووری و تاڕادەیەكی زۆریش بنەماكانی بوون بەكۆمەڵگە لەدەست دەدەن وەك پچڕ پچڕبوونی شیرازەی خێزانی و خێڵەكی و ئاوابوونی خۆری دادپەروەری. ناچار بۆ گرتنەبەرو ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو جۆرە لەمامەڵە ناشیاوو ناتەندروستیانی دێنەڕی و ڕێ لەمرۆڤی چاكسازیخواز دەگرن ئیتر یان ڕووبەڕووبوونەوە ڕوودەدات، ئەگەر دەسەڵات هەبێ و پشت ئەستووربن بەهێزی جەماوەری یانیش كۆچكردن دەبێتە ئەمرێكی واقیع، كە ئیدی تا ماوەیەك بۆ مانەوەو خۆڕاگری و كۆكردنەوەی تواناكان و چۆنیەتی ڕاگرتنی پارسەنگی هێز دووركەوتنەوە و خۆپارێزی دەبێتە پلانی سەرەتایی. دوای ململانێیەكی توند كاتێك پێغەمبەر ﷺ ڕووبەڕووی سەرانی ئەهلی مەككەو قوڕەیش بوویەوە بۆ تێكشكاندنی بتەكان هەم ئەو بتانەی لەناو كەعبەی پیرۆز دانرابوون، هەم ئەو بتانەی لەناخی تاكی عەرەب هەبوون وەك كۆمەڵێك خواوەندی بێ گیان لەناخێكی بێ گیاندا، چونكە ئەوكاتە مرۆڤ ڕۆحی لەلەش نامێنێ و عەقلی لەدەست دەدات ئیدی بەدوای تاشەبەردێك دەكەوێ بۆ ئەوەی وەك خۆی دەڵێ ئارامی پێ ببەخشیت، بەڵام ئەوەی ڕۆحی دۆزییەوەو دڵی هێنایەوە شوێنی خۆیی و عەقلی پاككردەوە لەتارمایی و تاریكی جەهل و بیركردنەوەیەكی ناڕۆشنگەری ئەوە ئاینی ئیسلامی پیرۆزبوو، كە خاوەنەكەی اللە یەو هێنراوو بڵاوكردنەوەكەی بەفەرمانی خوا پێغەمبەربوو. قۆناغ و هەنگاوە ستراتیژیەكانی پێش هیجرەت و دوای هیجرەتی پێغەمبەری خوا ﷺ كۆمەڵێك كارەكتەر تێیدا دەردەكەون و كاریان لەسەر سەركەوتنی ئەم پەیامە پیرۆزە كردووە بەئالیەت و شێوازی نوێ ئەوەش بەئەندازیاری سەرەكی و كارەكتەری كارا لەم ڕووداوەو دروستبوونی ساڵنامەیەكی تازە بۆ موسڵمانان پێغەمبەری پێشەوا بوو ﷺ. لەگەڵ قۆناغەكانی هاتنی ئاینی پیرۆزی ئیسلام لەڕێی دەسپاكترین و ڕاستگۆترین مرۆڤی سەر زەوی محمدﷺ پەندو ڕێنمایی و پەیامی نوێ دەخاتە سەر سڕینەوەی ئەو مێژووە ئاگرو تاریكستانەی كۆمەڵێك لە سەرانی بەرژەوەندیخواز خولقاندبوویان و بەرۆكی خەڵكی هەژارو ستەمدیدەیان گرتبوو وەك ڤایرۆسێك بۆ خۆ ژیاندن. گۆڕینی مێژووی مرۆڤایەتی بەهێزو ویستی خوای باڵادەست و پاشان هەر بە فەرمانی ئەو خوایە بۆ پێغمبەر ﷺ و ڕاچڵەكاندنی دڵی دەیان كەسی مردوو لە نائاسایی ترین دۆخدا ئەستەمە گۆڕینی بەشێوەیەك، كە نەهی لەم كارانە بكات و بەرژوەندی ئەمان تێك بدات ئەوەش هەم پشت بەستن بەویستی خوا و پاشان غیرەت و ئیڕادەو پشتوو درێژی دەوێ بۆئەوەی ئەو قۆناغە بەرەو ئارامی و ماف و یەكسانی بباتەوە لەگەڵ داڕشتنی سیاسەتێكی گشتگێرو لكێنراو بەقورئان و سوننەتی پێغەمبەرﷺ دواجار ئەم كارەكتەرانەی ئەو ڕۆڵەیان گێڕا بەهەمان نەفەس و پڕۆژە دووربینەی پێغەمبەری خواوە بوو كە خۆی لەڕزگاریی گەلی چەوساوەو داتەپینی ئەخلاق دەبینی. ئەو پڕۆژە چڕوپڕەی پێغەمبەر ﷺ بۆ قۆناغبەندی ئەوكات و ئێستای موسڵمانان تێكەڵ بەپڕۆژە گەلێك كەسەریان لێشێواوە هزرو ئەندێشەی ئیسلامەتی تێدا بەدی ناكرێت و جۆرە هەڵخەڵەتاندنێكە بۆ خۆیان و شاردنەوەی دیوە جوانەكەی سیاسەتی ئیسلامیە، كە وادەكات گۆڕانكاری لەدیدە ڕەسەنەكەوە بەدی نەكرێت و ڕوواڵەتێكی كلاسیكی و چاخەكانی كۆن بەبەرگی خۆیدا بكات. گەورەترین وەچەرخانیش لەسەردەمی پێشەوا عومەری كوڕی خەتتاب بوو خوای لێ ڕازی بێت كە ڕووداوی كۆچڕەوەی كردەوە ڕۆژمێری موسڵمانان و تا ئێستایش ئەو یادە دەكرێتەوە لەسەردەمی ئەو هاوەڵە بەڕێزە و ئەم پێشەوا بەڕێزەدا هێنرایە كایەوە، ساڵیادی كۆچ لەگەڵ ئەوەی گۆڕینی ژمارە 1440 بوو بۆ 1441 ، بەڵام ئەوە بەس نیە نابێتە بەدامەزراوەكردنی سیستەمی سیاسی و جەوهەری گۆڕانكارییەكە، بەڵكو دەبێتە پەنجە بخرێتە سەر پیت بەپیتی ئەو هەنگاوو ڕێچكە ستراتیژیانەی ، كە بەویستی خوا پێغەمبەرو هاوەڵە بەڕێزەكان گرتیانە بەر. یەكەم هەنگاو، كە دەكرێ پەندی لێوەربگیرێت ئیمان بەخوایە، كە چۆن یەقین لەناخدا دروستدەكات و ئیدی دوای ئەوە هەنگاوەكانی تر بەدوای خۆیدا دێنێت، كە لەماڵی ئەرقەمی كوڕی ئەرقەمەوە دەستپێدەكات تا قۆناغ بەقۆناغ لەگەڵ سیاسەتی بەرگری و هێرشی بەرامبەر دێت. هیجره‌تی پێغه‌مبه‌ر ﷺ، وه‌چه‌رخانی فیكرو ئیمانى بوو لەگەڵ كۆمەڵێك! ئامانج و ستراتیژ بۆ بڕیاردانی هه‌ر كارێك بۆ ده‌رخستنی ڕاستیه‌كان خێرو ده‌ستكه‌وتی مه‌زنی ئیمانداران و شوناسی ئیسلامی به‌ره‌و ڕووی هه‌نگاونان، هیجره‌تی پێغه‌مبه‌ر ﷺ له‌و كاته‌دابوو، هێزی گۆڕینی مێژووی نه‌فامی و تاریكی بۆ تروسكایی باوه‌ڕو خه‌باتی نهێنی بوو، كه پێغه‌مبه‌رﷺ و هاوه‌ڵه به‌ڕێزه‌كانی گه‌وره‌ترین مۆمی ئومێدو هیوایان به‌خشیه جیهان و قه‌یراێكی سه‌ختیان تێپه‌ڕاند به‌ویستی خوا و پاشان وره‌و ئیراده‌ی نه‌پساوی خۆیان به په‌روه‌ردگار.
هیجره‌ت….جوگرافیایه‌كی دیكتاتۆری بۆ ئازادی سیاسی و كۆمه‌ڵایه‌تی و خۆشگوزه‌رانی گۆڕی،هاوكات پڕۆسه‌یه‌كی گرینگ بوو بۆ بنیادنانه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی دادپه‌روه‌رو ڕه‌نگدانه‌وه‌شی ته‌نیا بۆ زه‌مه‌نێكی دیاریكراو نه‌بوو، تا ئێستاش له‌دڵی موسڵمانان و له‌ڕووی سیاسیی و كۆمه‌ڵایه‌تی و…هتر به‌شێكی دانه‌بڕاوه‌و ده‌كرێت پشت به‌و ڕێچكه‌یه ببه‌سترێت، كه به‌پێشه‌وایه‌تی پێغه‌مبه‌ر ﷺ و هاوه‌ڵه ئازاو گوێڕایه‌ڵه‌كانی گرتیانه‌به‌ر بۆ چه‌سپاندنی ئه‌و فه‌رمانه خواییه. لەگەڵ ئەو شەپۆڵە فكریی و ئابڵۆقە ئابووری و كۆمەڵایەتی و تەنانەت سەربازییەی خراپە سەر هاوەڵە بەڕێزەكان ترس و بیم ڕێی لێ نەگرتن و كۆڵیان نەدا تا ئەوكاتەی ئاڕاستەی مێژوو گۆڕا بۆ بەرژەوەندی موسڵمانان. ئەم قۆناغە وا پیشان دەدات كە هەوڵێكی چڕوپڕی پێغەمبەرﷺ و هاوەڵە بەڕێزەكانی دەردەكەوێت بەبەرمەجەكردنی دۆخی هەسیاری ئەوكاتەو لێكدانەوەو لێكەوتەكانی بەپیادەكردنی لەگۆڕەپانی ڕووداوە گەرمەكانی ئەو سەردەم لەكاتێكدا ئازادیەكان تەواو بەرتەسك كرانەوەو هەناسەیەك نەما بۆ دەربڕینی ئەو پەیامەی هەیان بوو لەچنگ سەرانی قوڕەیش سەرەنجام دەبێ دەرچەیەك هەبێ یان ناوچەیەكی ئارام هەبێ ڕۆشنایی و ئەم دیدە ڕوونە بخاتە ڕوو تالەوێوە بتوانرێت پەیامەكەی خوا بەڕوونی بەرقەرار بگرێت و ڕەگ و ڕیشەی دابكوتێت و دەرفەتی باشتر بۆ بڵاوكردنەوەی هەبێ چونكە ئەوكاتەی گەلی عەرەب دەسەڵات دەبوو هەر بەدەستی خانەدان و دەوڵەمەندەكان بێت لەكاتێكدا هیجرەت ئەوەی سەلماند كە نەخێر هەژارو كۆیلەكانیش مافیان هەیە بۆ ژیان و بەئازادی بژین. هۆكاری پەرەسەندن و زیاتر بڵاوبوونەی ئیسلامی پیرۆزیش هەر ئەو ڕوئیایە ڕۆشنە بوو كە پێغەمبەرﷺ و هەڵگرانی هەڵیان گرتبوو بۆ وەڵامدانەوەی هەموو ئەو گومان و ڕەوتە جیاوازانەی ڕووبەڕووی ئیسلام دەبوونەوەو لەكاتی پێویست و دروستدا وەڵامیان دەدانەوە دواجار قۆناغەكە سەری گرت و ئامانجەكانی بەدیهێنا كە دامەزراندنی دەوڵەتێكی دادپەروەرانەی یەكسان بوو لەنێوان پێكهاتەو تیرو هۆزە جیاوازیەكانی مەدینەو تا ئازادكردنی مەككەی پیرۆزیش لەلایەن پێغەمبەرﷺ كە سەرانی قوڕەیش كوفرو ستەمكارییان تێدا بڵاوكردبوویەوە ئەو دەرفەتە درابوویە كەسانی تر. دووبارە دەخوازم هیجرەت ببێتە مەشخەڵێك بۆ سەردەمی ئێستامان و هەڵگری ئەو پەیامە خواییەو مەبەست و ڕوانینەكانی ئیسلام بەگڕوتینێكی باشتر لەكۆمەڵگە موسڵمان نیشینەكان و وڵاتانی ئەوروپاش بگرێتەوەو دەسەڵاتێكی عادیلانە چەكەرە بكات تا لەسایەیدا مرۆڤایەتی ئاسوودەبێت.
هیجرەت و پەیام خەزانی نەفامی
