ستاندەر
د. یونس سەید رەشید بابەتێک لە ژێر ناونیشانی (خوێندوەیەک بۆ فیکر و چاڵاکیە گشتیەکانی بیرمەند و نووسەر مسعود عبدالخالق) بڵاودەکاتەوە
ئەمە دەقەکەیەتی:
خوێندوەیەک بۆ فیکر و چاڵاکیە گشتیەکانی بیرمەند و نووسەر مسعود عبدالخالق
وەکو دەڵێن مرۆڤ کوڕی ژینگەکەی خۆیەتی، واتە بە گشتی تاك خەسڵەت و سیفاتی فیکری و کۆمەڵایەتی و سلوکی کۆمەڵگاکەی خۆی هەڵدەگرێت و دەکەوێتە ژێر کاریگەری عەقلی جەمعی کۆمەڵگاکەی. ئەوەش بە گشتی و تا ڕادەیەکی زۆر بۆ هەموو تاکێکی ناو کۆمەڵگا ڕاستە. بەڵام لە پاڵ ئەوەدا هەندێ تایبەتمەندی هەیە کە تاکێك لە تاکێكی تر جیادەکاتەوە و ڕادە و ڕێژەی کاریگەری و کەوتنە ژێر کاریگەری ئەو تاکە لەگەڵ کۆمەڵگا و دەوروبەریدا دیاری دەکات. لەهەموو سات و کاتێکیشدا کەسانێك هەن ئەگەر ڕێژەیان بەراورد بە کۆی گشتی کۆمەڵگا ئێجگار کەمیش بێت بەڵام دەتوانن تەواو لە زنجیر و کۆتکی نەخۆشیەکانی نێو خودی کۆمەڵگای خۆیان ڕزگاریان بێت و دەرکی سەرچاوە و ماهیەت و حەقیقەتی نەخۆشیە سەرەکیەکانی نێو کۆمەڵگا دەکەن. بێ گومان ئەوەش شتێکی ئاسان و گەشتێکی خۆش نیە بۆ نێو دونیای فەنتەزیا و خەیالات.
بێ گومان بەڕێز مسعود عبدالخالقیش وەکو هەموو تاکێکی ئەو هەرێمی کوردستانە بە درێژایی تەمەنی خۆی بە ئەزموونی جۆراوجۆردا تێپەڕیوە لەسەر هەردوو ئاستی گشتی و تایبەتی، تاڵی و شیرنی (کەم یان زۆر)ی ئەو مەملەکەتەی چێشتووە، بۆیە زۆر ئاساییە کاریگەریەکانی ئەو ئەزموونە گشتی و تایبەتیانە لەسەر کەسایەتی و پێکهاتەی فیکری و سایکۆلۆژی و هەڵوێست و چاڵاکیە کۆمەڵایتی و سیاسیەکانی ئەو بەڕێزە دەرکەوێت. ئەوەش شتێکە بۆ هەموومان ڕاستە و کەس لێی بەدەر نیە.
من خۆم خەڵکی ڕەسەنی هەولێرم، ناڵێم زۆر لە نزیکەوە بەڕيز مسعود عبدالخالق دەناسم، بەڵام بە خۆشحاڵیەوە چەند جارێك پیاسەمان بەیەکەوە کردیە. تێڕوانینی من بۆ ئەو کەسایەتیە تاکو ئێستاش هەر پۆزەتیڤە، دوور لە موجامەلەش، من وەکو پیاوێکی نەرم و نیان و ڕۆشنبیر و دڵسۆز بۆ میللەتەکەی خۆی دەیخوێنمەوە، ئەوەی من بزانم ئەوەیە کە تاکو ئێستا بەڕێز مسعود عبدالخالق خۆی پاراستووە لەوەی لە بەزم و ڕەزمی گەندەڵی تێوەبگڵێت، ئەوەش شتێکە زۆر ئەستمە لە ڕۆژگارێکی وەکو ئەوڕۆ، بە تایبەتی بەڕێز مسعود عبدالخالق وەکو نووسەر و خاوەن دەزگای ستاندەرد ئیمڕۆ پێگەیەکی دیار و بەرچاوی هەیە لە هەرێم بە گشتی و لە هەولێریش زۆر بە تایبەتی.
لەگەڵ ئەوەشدا ئەوە مانای ئەوە نیە کە ئێمە نەتوانین دڵسۆزانە و دوور لە موجامەلە خوێندنەوەیەك بۆ ئەو کەسایەتیە بخەینەڕوو و ڕاست و هەڵەی ئەو کەسایەتیە دەستنیشان بکەین و بیخەینە بەر باس و خواسێکی مودێرنانەو شارستانیانە و شەفاف. ئەوەش مافێکی ئێمەیە لەسەر بەڕێز مسعود عبدالخالق کە دەبێت بە سینگێکی فراوان تێبینی یان بۆچوونی جیاواز یان ڕەخنە وەگرێت و ڕوونکردنەوەی پێویست بخاتەڕوو لەسەر هەڵوێستە فکری و کۆمەڵایەتی و سیاسیەکانی. شەرتیش نیە بەڕیزیان لە هەموو شتێکدا ڕاست بن ، بە هەمان شێوەش شەرتیش نیە ئێمەش لە هەموو شتێکدا ڕاست بین.
ڕەنگە یەکێك بپرسێت بۆجی بەڕێز مسعود عبدالخالق؟
زۆر بە کوورتی و ئاسانی وەڵامەکەی ئەوەیە، کە بەڕێز مسعود عبدالخالق بە گشتی کەسایەتیەکی چاڵاک و و کاریگەرە لە هەرێم، بە تایبەتیش لە شاری هەولێر، وە پانتاییەکی فراوانی خەلکی هەولێریش هەواداری بۆچوون و نووسین و چاوپێکەوتنەکانی بەڕێزیانن. بۆیە جۆری ئاراستەی فیکری و کاریگەری چاڵاکیەکانی و هەڵەی کەسایەتی وەکو بەڕێز مسعود عبدالخالق دەبێتە مایەی بە هەڵەداچوونی خەڵکانێکی زۆر، تا ئەو ڕادەیەی لەوانەیە چەند نەوەیەکی تریش باجی ئەو جۆرە هەڵانە بدەن. بێ گومان بە روویەکی ترەوە، کاتێك ئاراستەی فیکری و چاڵاکیەکانی بەڕێز مەسعود عبدالخالق ڕاست و دروست دەبێت ئەوا کاریگەریەکی پۆزەتیڤیانەی دەبێت لەسەر تاک و کۆمەڵگای کوردەواری لە ئیستا و ئایندەیەکی نزیک و دووریش.
من لێرەدا هەوڵدەدەم کورتەیەکی میژوویی و پێناسەیەکی کوورتی بەڕێز مسعود عبدالخالق بکەم و چەند تێبینیەك بخەمەڕوو لەسەر ئاراستەی فکری ئەو بەڕێزە و هەڵوێستە کۆمەڵایەتی و سیاسیەکانی، هەروەها هێلەپانەکان و چوارچێوەی ئەو بابەتانەی کە تیایدا دەنووسیت.
پێناسە:
بەڕێز مسعود عبدالخالق کەسایەتیەکی خەڵکی ڕەسەنی شاری هەولێرە، لە هەشتاکاندا پێشمەرگایەتی کردیە لە نێو ڕێزەکانی یەکێتی، پاشان لەو حزبە دوور کەوتیتەوە و تا ڕادیەك ئەویش لە دوای ١٩٩١ ەوە کەوتۆتە ژێر کاریگەری ئەدەبیات و فیکری ئیسلامی سیاسی ئەگەر چی پەیوەندیشی نەکردووە بە هیچ حزبێك یان گرۆپێکی ئیسلامی. لە سەروبەندی پەیدابوونی گۆڕانیش لەو حزبە نزیك بووەوە و کاندید کرا لە سەر لیستی گۆڕان لە یەکێك لە هەڵبژاردنەکان بەڵام دەنگی پێویستی نەهێنا بۆ ئەوەی ببێت بە ئەندامی پەرلەمان. لەم ساڵانەی دواییشدا دەزگای ستاندەردی دامەزراند و بوو بە دەنگێکی ناسراو لە دژی گەندەڵی و شێوازی حوکمڕانی لە هەرێمی کوردستان.
ئاراستەی فیکری ئێستای بەڕێز مسعود عبدالخالق
من بە گشتی ئاراستەی فیکری و سیاسی پۆلێن و پێناسە دەکەم لەسەر سێ بنەمای دیاری کراو:
یەکەمیان، عەلمانی تەواو / علماني کامل، واتە ئەو ئاراستە فکریەی کە بە هیچ شێوەیەك باوەڕی نیە بە تێکەڵکردنی ئایین بە کاروباری بەڕێوەبردنی کۆمەڵگا و حوکمڕانی ووڵات و ڕاشکاوانە پابەندی پرنسیپەکانی عەلمانیەت دەبێت. ئەو جۆرەیان تا ڕادەیەکی زۆر دەتوانین بڵێین لە هەرێمی کوردستان بوونی نیە.
دووەمیان، ئیسلامی تەواو / اسلامي کامل، واتە ئەو ئاراستە فکریەی کە بە هیچ شێوەیەك باوەڕی نیە بە جیاکردنەوەی ئایین لە کاروباری بەڕێوەبردنی کۆمەڵگا و حوکمڕانی ووڵات و ڕاشکاوانە پابەندی پرنسیپەکانی ئیسلام و فیقهی ئیسلامی سیاسی دەبێت و هەموو هەوڵ و تەقەڵای چڕ دەکاتەوە بە ئامانجی پابەندکردنی کۆمەڵگا و ووڵات (ئارەزوومەندانە یان لە دەرەوەی ئارەزووی تەواوی کۆمەڵگا) بۆ یاسا و ڕێساکانی شەریعەت و فیقهی ئیسلامی. هەموو حزب و گرووپە ئیسلامیەکان بە میانڕەو و توندڕەویان کۆك و هاوڕان لەسەر ئەو ئاراستە فکریە، تەنها لە ئامرازی جێبەجێکردن جیاوزیان لەگەڵ یەکدا هەیە.
سێیەمیان، نیمچە عەلمانی / شبه علماني، ئەو ئاراستە فکریەی کە هەجینێکەو لە دەرەنجامی هەوڵی موتوربەکردنی ئیسلام و عەلمانیەت دێتەو کایەوە، بە جۆرێك یاسا و ڕێساکانی بەڕێوەبردنی کۆمەلگا و ووڵات دەبێتە تێکهەڵکێشیکی دوو ئاراستەی پێچەوانە و دژ بەیەكی پڕ لە موتەناقیزات. ئەوەش لە خودی خۆیدا لە جیهانی ئیسلامی قوتابخانەیەکی فکری و سیاسی و کۆمەڵایەتی و ئابووری کاریگەر و بەرفرەوانە، چونکە عەلمانیەتی تەواو لە کەشوهەوایەکی بارگاویکراو بە مێژوویەکی درێژی کاریگەری ئایینگەرایی و مەزهەبگەرایی وەکو ئەوەی لە جیهانی ئیسلامیدا باوە بە هەرێمی کوردستانیشەوە وەکو بەشێکی ئەو جیهانە ئەستەمە شین بێت و بڕوێت.
خەسڵەتە سەرەکیەکانی نیمچە عەلمانیەت
بێ گومان لە خستەنەڕووی خەسڵتە سەرەکییەکانی نیمچە عەلمانیەت، مەبەست بەڕێز مەسعود عبدالخالق نیە، بەڵکو تەنها بۆ ڕوونکردنەوەی سیفاتی گشتی ئەو جۆرە ئاراستە فکریەیە، مەبەستی سەرەکی ئەوەیە کە خوێنەران شارەزاییان هەبێت و بەرچاویان ڕوون بێت.
بە گشتی کەسایەتی نیمچە عەلمانی یان حزبی نیمچە عەلمانی بەو خەسڵەتانەی خوارەوە جیادەکرێتەوە .
١. لە بارودۆخێکی شیزۆفرینیای فیکری و سیاسی دەژین، واتە دەبن بە خاوەن دوو ماسکی جیاواز، یەکێکیان عەلمانی و ئەوی تریان ئیسلامی، ڕۆژێکیان عەلمانین و ڕۆژێکی تریان ئیسلامین، لەگەڵ عەلمانیان دەبن بە عەلمانی و لەگەڵ ئیسلامیان دەبن بە ئیسلامی.
٢. زۆر بە ئاسانی دەکەونە ژێر ڕکێفی ئاراستەی عەقلی جەمعی و ڕای گشتی کۆمەڵگا و خۆیان دەگونجێنن لەگەڵ هەواو ئارەزووی چین و توێژە کاریگەرەکانی ناو کۆمەڵگا، بە دەر لەوەی ئایا ڕای گشتی و عەقلی جەمعی ڕاستە یان هەڵەیە.
٣. ئامادەباشی تەواویان هەیە لە هەماهەنگی و پاڵپشتی کردنی حزب و گروپە ئیسلامیەکان و ڕەوتی ئیسلامی سیاسی بە گشتی. کابرا بە ناو عەلمانیە کەچی پاڵپشتی دارایی و مەعنەوەی و لۆجستیکی دابین دەکات بۆ کەسایەتی و لایەنە ئیسلامیەکان.
٤. ئامادەباشی تەواویان هەیە لە خۆ خزاندن بۆ نێو گەمەی سیاسی نێوان شەبەنگە جۆراوجۆرەکانی نێوماڵی ئیسلامی سیاسی، هەروەها بە لایانەوە ئاسایییە کە لایەنێکی ئیسلامی سیاسی لە دژی لایەنێکی تری ئیسلامی سیاسی یان لایەنێکی تری نیمچە عەلمانی ڕکابەر بەکاربهێنن.
٥. لە هەمووی گرنگتر ئەوەیە، نیمچە عەلمانیەکان هیچ پڕۆژەیەکی پێشکەوتنی کۆمەڵگایان بەدەستەوە نیە و خاوەن هیچ تەرحێکی زانستی و عەقلانی و واقیعی نین بۆ چارەسەرکردنی قەیرانە فیکری و کۆمەڵایەتی و ئابووری و سیاسیەکانی کۆمەڵگا، جگە لە پینەوە پەڕۆکردنی کێشەکان و خولانەوەی لە دەوری بازنەیەکی بۆش.
زۆرێك لە بیرمەند و نووسەرانی جیهانی ئیسلامی بە هەرێمی کوردستانیشەوە تاکو ئێستا دەرکی ئەوە ناکەن کەوا هەرگیز و بە هیچ شێوەیەك ئیسلام وەکو ئیدیۆلۆژیا و فیقهی شەریعەت موتوربە ناکرێت لەگەڵ ئایدۆلۆژیا و یاسا و ڕێساکانی عەلمانیەتی ڕاستەقینە. چونکە پرنسیپەکانی ئیسلام هەموو بیر و بۆچوونێکی جیاواز (ئایینی بێت یان کردەی مرۆڤ بێت) ڕەت دەکاتەوە و تەنها باوەڕی بە تایبەتمەندیەکانی خۆیەتی. بۆیە هەموو هەوڵێکی گونجاندن تەنها دەرەنجامی شکستی لێ دەکەوێتەوە. عەلمانیەت لە ئەوڕوپا جێگیر بوو چونکە تێکستەکانی ئایینی مەسیحیەت نەیتوانی و ناتوانێت سروشتی کۆمەڵگاکانی ئەوڕوپا و پەروەردەی تاكەکانی بە جۆرێك لە قالب بدات کە بەرگەی پرنسیپەکانی عەلمانیەت بگرێت یان ڕەتی بکاتەوە، ئەوە بۆ جیهانی غەیرە مەسیحیش ڕاستە جگە لە جیهانی ئیسلامی.
هەڵسەنگاندنی من بۆ بەڕێز مسعود عبدالخالق لە میانەی خوێندنەوەی چاڵاکیەکانی لە دەزگاکانی ڕاگەیاندن و سۆشیال میدیا و تۆڕی کۆمەڵایەتی فێسبووك ئەوەیە کە بەڕێزیان دەکەونە خانەی ئاراستەی سێیەم، واتە نیمچە عەلمانی. ئەو بۆچوونەشم دەرەنجامی ئەو خاڵانەی خوارەوەیە.
١. لەم دواییەدا پەرتوکێكی وابزانم بەناوی مەینەتی کورد لە سایەی عەلمانیەت بڵاوکردەوە و تیایدا عەلمانیەتی بە سەرچاوەی نەهامەتیەکانی میللەتی کورد ئەژمارکرد، ئەوەش لە میانەی خوێندنەوەی تایبەتی بەڕێزیان بوو بۆ ئەزموونی ئەو حزبە کوردیانەی هەرێم کە بانگەشەی عەلمانیەت دەکەن. ئەوەش خوێندنەوەیەکە لە سەر بنەمای کار و کاردانەوە سەرچاوەی گرتووە نەك لەسەر بنەمایەکی ئەکادیمی و خوێندنەوەیەکی زانستاینە. ئەگەر نا کا حزبی عەلمانی لە هەرێمی کوردستان، ئەوەی هەیە یان نیمچە عەلمانیە یان شیوی دەروێشانە. جگە لە شتی تریش کە لێرە دەرفەتی تاوتوێ کردنی نیە.
٢. لە نووسین و پۆستەکانی لە سۆشیال میدیا زۆرجار وەکو کەسایەتیەکی چینی مەلایان یان بانگخوازێکی ئیسلامی یان ئەندامێکی حزبێکی ئیسلامی دەردەکەوێت.
٣. خۆی لە هەندێ بابەتی زانستی قووڵ دەدات کە نەك هەر لە دەرەوەی پسپۆری و توانستی مەعریفی ئەودا نین بەڵکو لەوانەیە خودی پسپۆرەکانی ئەو جۆرە بابەتانە تەواو تاکو ئێستا دوودڵن لە تاوتۆکردنی ئەو جۆرە بابەتانە بەو هەموو متمانەیە، بۆ نموونە بابەتی فیزیای گەردوون کە بابەتێکی زانستی ئاڵۆزە. بەڕێزیان تەواو وەکو ڕەفتاری ئیسلامیەکان کە تەنانەت تیۆری ئاینشتاین و ستیفن هاوکینگیش بۆ سەلماندنی چەند ئایەتیك و حەدیسیك بەکاردێنن و هەڵدەسەنگێنن، بە مەبەستی بزواندنی هەستی ئایینی خەڵکی و گەمەکردن لە سەر پەتی سۆزی ئایینی.
کاتی ئەوە هاتووە کە بەڕێز مسعود عبدالخالق دەرکی ئەوە بکات کەوا زانست ئاراستە و میتۆدۆلۆژی و بنەمای تایبەتی خۆی هەیە و بە هیچ شێوەیەك ناکرێت وەکو ئامرازێك بەکاربهێندرێت بۆ سەلماندنی چەند تێکستێکی ئایینی. ئایین ڕێچکە وڕێباز و تایبەتمەندی خۆی هەیە و زانستیش بە هەمان شێوە، بۆیە شیوی دەروێشان سەر لە بەڕێزتان و سەر لەخەڵکی تریش دەشێوێنێت، بە مەبەست بێت یان بێ مەبەست.
بەڕێز مسعود عبدالخالق کەوتۆتە ژێر کاریگەری کێ؟
گومان لەوەدا نیە کەوا گروپ و حزبە ئیسلامیەکان هەوڵی ڕاکێشانی ئەو جۆرە کەسایەتیانە دەدەن بۆ لای خۆیان کەوا پێگەیەکی جەماوەری بەهێزیان هەیە لەناو کۆمەڵگا، بە مەبەستی فرەوان کردنی پێگەی جەماوەری حزبی و لایەنگری خۆیان.
بەڕێز مسعود عبدالخالق ماوەیەکی زۆرە کەوتۆتە ژێر فۆکەسی ئەو حزب و کەسایەتیە ئیسلامیانەی هەریمی کوردستان و دەرەوەی هەرێمی کوردستان. حزبی ئیسلامی عێراقی و یەکگرتووی ئیسلامی سەردانی ستاندەرد دەکەن و خۆیان لە بەڕێز مسعود عبدالخالق نزیك دەکەنەوە. کۆمەڵ خۆی لێ نزیك دەکاتەوە، کەونە ئیسلامیەکانی شاری هەولێر لە دەوروبەری دەسوڕێنەوە. ئەوانە هەمووی ئاماژەن بۆ ئەوەی بەڕێزیان تا ڕادیەکی زۆر کەوتوونەتە ژێر کاریگەری ڕەوتی ئیسلامی سیاسی، ڕەنگە بەڕێز مسعود عبدالخالق خودی خۆی تەواو هەست بەو کاریگەریە نەکات، بەڵام من دەیبینین و هەستی پێ دەکەم و بەلامەوە جێگای داخە و ئەسەفە کە کەسایەتیەکی وەکو بەڕێز مسعود عبدالخالق ببیتە ئامرازێك و سەرچاوەیەك پڕۆپاگەندەی ئیسلامی سیاسی. ئەو ئیسلامە سیاسیەی کە لە خودی خۆیدا و هەر لە بەنەڕەتدا پڕۆژەیەکی شکستخواردووە، بە تایبەتی بۆ میللەتی کورد، کە بەڕێز مسعود عبدالخالق خودی خۆی تاکێکی کوردە.
هەڵوێستی کۆمەڵایەتی بەڕێز مسعود عبدالخالق
من بەرێز مسعود عبدالخالق وەکو کەسایتەیەکی خاوەن پێگەیەکی کۆمەڵایەتی قەبوڵکراو دەبینم، خەڵکی بە گشتی و بە تایبەتی خەڵکی هەولێر ڕێزی لێ دەگرن و خۆشیان دەوێت، پیاوێکی سادە و خاکی و بێ ناز و فیزە، ڕێز لە بەرامبەر و ڕای بەرامبەر دەگرێت ئەگەر هاوڕاش نەبێت، ڕەچاوی ڕەوشتی گفتوگۆکردن دەکات. بۆیە منیش خۆشم دەوێت سەڕەڕای سەرنج و تێبینیەکانم لەسەری.
هەڵوێستی نەتەوایەتی بەڕێز مسعود عبدالخالق
بە گشتی هەڵوێستی نەتەوایەتی بەرێز مسعود عبدالخالق جێگای پرسیار و گومان نیە، جگە لەوەی وەکو خەڵکانیكی زۆر لە عەلمانی و ئیسلامی دوورە لە مەسەلەی عێراقچیەتی، تەنانەت لە سەروبەندی هێرشی تورکیا بۆ سەر کوردستانی سوریا جیاواز لە هەڵوێستی زۆرێك لە ئیسلامیەکان، خۆی و دەزگای ستاندەرد هەڵوێستیان زۆر باش بوو . لە هەمان کاتدا هەوڵ دەدات دیراسات و لێکۆڵینەوەی یاسایی بەسوود پێشکەش بە حکومەتی هەرێم بکات سەبارەت بە بابەتە گشتیەکان کە پەیوەستە بە ئێستا و ئایندەی هەرێم.
هەڵوێستی سیاسی بەڕێز مسعود عبدالخالق
لە ئەدەبیاتی سیاسی بەڕێز مەسعود عبدالخالق ئەوە دەخوێندرێتەوە کەوا ئەو بەڕێزە هیوای ئایندەکی باش بۆ هەرێمی کوردستان دەخوازێت و لەبەرەی بەرژەوندی گشتیدایە و دژ بە گەندەڵی خەباتێکی مەدەنیانە دەکات.
هێلەپانەکان و چوارچێوەی ئەو بابەتانەی بەڕێز مەسعود عبدالخالق تیایدا دەنووسیت.
بە گشتی بابەتەکانی بەڕیز مەسعود عبدالخالق لە چوارچێوەی ئەو خاڵانە دەخولێتەوە
١. بابەتی ئایینی و فیقهی کە وەکو دەڵێن زەمان تێری لێ خوارد و تێری لێ خوردەوە
٢. گەندەڵی کە ئەویش ئێستا بووە بە بابەتێکی سواو تا ئەو ڕادەیەی خودی گەندەڵان و مافیاکان باس و خواسی لەسەر دەکەن.
٣. دیراسات و لێكۆڵینەوە و هەماهەنگی فیکری بۆ ڕاست کردنەوەی ڕێڕەوی ڕەوتی ئیسلامی سیاسی لە هەرێمی کوردستان کە ئەویش شتێکە لە خودی خۆیدا مەحاڵە و کات بە فیڕۆدانە.
٤. شێواندن و ناشرین کردنی ڕووی ڕاستەقینەی عەلمانیەت و خۆ تێخزاندنی خۆی لە ململانێیەکی بێ سوود لە بەرژەوەندی بەرەی ئیسلامیەکان.
دەرەنجام
دوای ئەو خوێندنەوە کورتە بۆ بەرێز مەسعود عبدالخالق، بەوپەڕی تەوازوعەوە من پێشنیار دەکەم بۆ بەرێزیان کەوا دەرفەتێك بە خۆی بدات و وەکو کەسایەتیەکی ڕۆشنبیر بۆ ئەوەی پێداچوونەوەیەکی وورد بکات بە ئاراستەی فیکری خۆی لە سەر بنەمایەکی زانستی و فەلسەفی و لۆژیکی دوور لە کاریگەری ئەدەبیات و خوێندنەوەی مێژوو و هەنووکە لە سەر بنەمای عەقلی فلان و لەسەر بنەمای تێڕوانین لە ڕێی چاویلکەی عەلان، دوور لە قالبەکانی ئاراستەیەکی فیکری دیاریکراو، بۆ ئەوەی بتوانێت پێناسەیەکی ڕاست و دروست و یەکلاکەروە بۆ خۆی بدۆزێتەوە و ڕزگاری بێت لە دەردەسەری نیمچە عەلمانیەت. وا باشترە بەڕێزیان یان ببن بە عەلمانیەکی تەواو یان ببن بە ئیسلامیەکی تەواو، چونکە بارودۆخی ( نە بۆ ئەولا ، نە بۆ ئەولا – لا الی هولاء و لا الى هولاء ) بەڵانسی نووسەر تێك دەدات و تووشی جۆرەها ئاراستە و هەڵوێستی دژ بەیەکی دەکات.
بە بۆچوونی من کێشە نیە کە مرۆڤ لە هەر قۆناغێکی ژیانیدا خاوەن ئاراستەیەکی فیکری یان سیاسی دیاریکراو بێت و کەوتبێتە ژێر ڕکێفی ئایدیۆلۆژیایەکی دیاریکراو، بەڵام کێشەکە لەوەدایە نووسەر و بیرمەند پێداچوونەو و هەڵسەنگاندن و ڕاستکردنەوە بۆ ئاراستە فکریەکانی خۆی نەکات لە ژێر ڕۆشنایی پرنسیپی زانستی و فەلسەفی. نووسەر و بیرمەندیش کاتێك تایبەتمەندیەکان و ئاراستەی فیکری زانستی لە دەست دەدات کاتێك موجامەلەی کۆمەڵگا دەکات لە سەر حیسابی ڕاستەیەکان، یان کاتیك قەڵەمەکەی دەفرۆشێت لە پێناو دەسکەوتی ماددی و دەسکەوتی پێگە و پایە لە لایەن کۆمەڵگا و ڕای گشتی.
د. ئەندازیار یونس سید رشید
مامۆستای زانکۆ
ئەڵمانیا
6.2.2020