بەرگریكردن لە زارا، بەرگریكردن لە شوناس

لەلایەن ستاندار Posted on 265 جار بینراوە

نەبەز گۆران

((زمان ماڵی بوونە… هایدگەر))
رەنگە پێویست بێت لێرەدا بگەڕێمەوە بۆ تێزەكەی (موسا عەنتەر) كاتێك دەڵێت:” ئەگەر زمانی دایكی من بونیادی دەوڵەتەكەی تۆ دەهێنێتە لەرزە، دەبێت ئەوە بزانیت :كەوایە دەوڵەتەكەی تۆ لەسەر خاكەكەی من بونیاد نراوە.” لەم ماوەی پێشوەدا دوو چیرۆكی نوێمان هەیە لەسەر فاشیزمی دەسەڵاتی _توركی و فارسی_” یەكێكیان گەنجێكی كوردی باكوری كوردستان لەسەر گوێگرتن لە گۆرانییەكی كوردی كوژرا، ئەویتریان مامۆستایەكی كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان، لەسەر وتنەوەی وانەی كوردی بە خوێندكارە كوردەكانی بڕیاری چەند ساڵ زیندانیكردنی بۆ دەرچووە.”
هەردوو چیرۆكەكە دەمانبەنەوە سەر بنەمای قبوڵنەكردن، ئەویتری _تورك، فارس، عەرەب_ ناتوانن لەدەرەوەی خۆیان بوونێك قبوڵ بكەن، كە بوونێكی كوردی بێت و سەر بە كولتوور و زمان و فەرهەنگی خۆی بێت. ئەم قبوڵ نەكردنە لەناو دونیا و مێژووی _عەرەب و فارس و تورك_دا، رەگوڕیشەی هەیە و هەمیشە هەوڵی سڕینەوەی منی كوردییانداوە. منێكی خاوەن فەرهەنگ و زمان و كولتووری خۆم، منێك شوناسەكەم و بوونەكەم بەستراوە بە زمان و كولتوورەكەمەوە و ئەویتر ناتوانێت وەری بگرێت و دەیەوێت بە تەواوەتی كۆتایی پێبهێنێت.
فاشیزم تەنها لە دەسەڵاتت ناترسێت، تەنها هەوڵی كاڵكردنەوە و سڕینەوەت نادات، فاشیزم هیچ ئەویترێكی دەرەوەی خۆی قبوڵ نییە، ناتوانێت لە فەزایەكی كراوەدا تەماشای ئەویتری جیاواز بكات، تەنانەت ترسی لە وشەیەكیش هەیە كە لەفەرهەنگی ئەودا جێی نابێتەوە، ئیدی ئەم فاشیزمە لە ژێر هەرناوێك و هەرتایپێكی دەسەڵاتدابێت، جیاوازییەكی نییە و هەمان دونیا بینی ناتەندروستی هەیە. ئەو مۆدێلە فاشیزمە دینییەی ئەمڕۆ لە _ئێران و توركیا_دا هەیە، مۆدێلە دیینەكە نەیتوانیوە روانینی بۆ منی كوردی بگۆڕێت، بەڵكو لە تەنیشت دیندا هەمان مێژووی فاشیزم دووبارە دەكاتەوە كە پێشوتر بەرامبەر بە كورد و بوونەكەی هەیبووە. دادگاریكردنی (مامۆستا زارا) لەسەر بنەمای فێركردنی خوێندكارەكانی تا بەزمانی دایكیان بنووسن و بیربكەنەوە، دادگاییەكە تەنها لەناو سیستەمێكی فاشی ئاخوندیدا رێگەی دەبێتەوە، سیستەمێك بەهەمان مۆدێلی سیستەمی (بەعس) و سیستەمی (ئەتاتورك) دێت و لەژێر ناوێكی ئاخوندیدا خۆی دووبارە دەكاتەوە.
بێگومان هەریەك لە دەسەڵاتە_توركەكان و عەرەبەكان و فارسەكان_ بەباشی لەوە تێدەگەن ئەو ترسەی بەرامبەر بە زمان و كولتووری كورد هەیانە، ترسێكی ئێستایی و راگوزەر نییە، ترسێكە سیستەمی جیهانی ئەمڕۆ ئەوانی كردوە بەباڵادەست لەسەر خاكێك، كە لەبنەڕەتدا ئەو خاكە هی ئەوان نییە، بەڵام زلهێزەكانی جیهان رێگەیان بۆ خۆشكردوون لەسەر خاكی شوناسێكی دیكە باڵادەست بن، بۆیە لە هەموو چركەساتێكدا دەركەوتنی زمان و كلتوورەكە دەبێتە ترسێك بۆیان و هەوڵی كاڵكردنەوە و سڕینەوەی دەدەن. تێزەكەی (موسا عەنتەر) بەباشی بۆ ئەویتری روندەكاتەوە، ترسەكە لە كوێوە سەرچاوە دەگرێت. بونیادی ترسەكە بوونی غەریبەیەكە لەسەر خاكێك، كە خاكەكە بە موڵكی خۆی نازانێت، بۆ ئەوەی درێژە بەمانەوەی خۆی بدات لەسەر خاكە غەریبەكە هەوڵی كۆتایی هێنان بە زمان و كولتوورە راستەقینەكەی دەدات. بێگومان ئەویتری _عەرەب و فارس و تورك_ هەمیشە ئەویترێكن ناتوانن بوونی كورد وەك خۆی قبوڵ بكەن. هەرچۆن كوردێك قبوڵییەتی ئەویتری _عەرەب و فارس و تورك _ هەبن، گەشە بەزمان و كولتووری خۆیان بدەن، چوارچێوە و دەسەڵاتیان هەبێت، بە پێچەوانەكەیەوە ئەوان نایانەوێت كورد هیچ كام لەمانەی هەبێت و بەرگەی بوونەكەشی ناگرن، فاشیزم ئالەم قبوڵنەكردنەوە دەردەكەوێت. تێزەكەی (زەكی الارسوزی) لە ساڵانی سیەكاندا هێشتا ئامەدەیی هەیە، كاتێك دەڵێت:” هەموو ئەویترێك لەناو جوگرافیای عەرەبدا دوو رێگەی لەبەردەمدایە، یان بێتە ناو عەرەب و دەست لەزمان و شوناسەكەی خۆی هەڵگرێت ببێتە عەرەب، یان گەر ئەوەی نەكرد هەوڵی سڕینەوەی بدرێت.” كاتێك _بەعس_ دێتە سەر دەسەڵات، لەسەر بنەمای ئەم تێزە مامەڵە لەگەڵ كورددا دەكات.
لە ئێستا و لە ئایندەشدا تووشی چەندین چیرۆكی لەم جۆرە دەبینەوە، چونكە دڵنیاین ئەو فاشیزمە لەناو دونیای _فارس و عەرەب و تورك_ دەرهەق بە كورد كۆتایی نەهاتووە و لە ژێر ناو تایپی دیكەوە زیندوو دەبێتەوە. مامۆستا (زارا) بەرگری لە زمان كردوە، واتە بەرگری لە بوونی كورد كردوە، چونكە بوونی كورد و شوناسەكەی گرێدراوە بە زمانەكەیەوە، هەر ئەم بەرگریكردنە ئەویتری سیستەمی ئاخوندی دەلەرزێنێت و سزای ناتەندروستی بەسەردا دەسەپێنێت، چونكە دەزانێت گەشەی زمانی كوردی، گەشەی شوناس و بوونەكەشیەتی. بە هەمان شێوە، كوشتنی گەنجێكی كورد لە توركیا لەبەر گوێگرتن لە گۆرانیییەكی كوردی، زیندوكردنەوەی رۆحە فاشیزم و بۆگەنەكەی (ئەتاتورك)ە لە بەرگی (ئۆردوگان)ێكی ئیخوانیدا.
چاوەڕێی لە مەزیاتر لە ئەویتری دەرەوەی كورد ناكرێت، چ لە ئەزمونی رابردوو، چ ئێستا، هەمیشە ئەو زەنگە بەگوێماندا دەدات بەهیچ جۆرێك ناتوانن جگە لە خۆیان كولتوور و شوناسێكی دیكە قبوڵبكەن. رەنگە ئەم جۆرە زەنگانە كاتێكی باشبێت تا سەرنجەكە بگۆڕین بۆ ئەو میدیا وێرانەی ئەمڕۆ لە باشووری كوردستان پەیدابووە. لە باشووری كوردستان دوو تایپ لە میدیا پەیدابوون، هەریەك لەم دوو تایپە خزمەت بە زمان و كولتوور و مێژوو و فەرهەنگی ئەو فاشیزمانە دەكات، كە بەهیچ جۆرێك كوردیان وەك بوونێك قبوڵ نییە. تایپێك لەو میدیایە بوونەتە خزمەتكاری مێژوو و زمان و كولتووری عەرەب، ئەم تایپە زۆرتر حیزبە ئیسلامییەكان گەشەی پێدەدەن و لەژێر ناوی دیندا سەرقاڵی خزمەتكردنن بە مێژوو و پاڵەوانە عەرەبەكان و زمان و كولتوورەكەیان. تایپێكی تر خزمەت بە زمان و هونەری توركی و فارسی و زمان و كولتووری دەرەوەی كورد دەكەن، ئەم تایپەیان لە غیابی تێگەیشتن لە كرانەوە، تێگەیشتن لە عیرفان، لەژێر هەژموونی توركی و فارسیدا لە زمان و كولتووری كورد دەدەن. هەردوو تایبەكە لە كۆتایی وێنە گەورەكەدا هەمان ئەرك جێبەجێدەكەن ئەویترێكی فاشیزم دژ بە زمان و كولتوورەكەمان جێبەجێدەكات، بەڵام بە شێوەیەكی نەرمی بێئاگایانە. هەڵبەتە چونكە دەسەڵاتە حیزبییە ئایدۆلۆژییەكە لەبارەی كولتوور و زمان و فەرهەنگەوە ناهوشیارە، لەم شێواندنە تێناگات لە رێگەی میدیاوە دەچێتە ناو خێزانەكان و ناو نەوەی نوێ‌.(دەكرێت لەكاتێكی تردا قسە لەسەر ئەم میدیا وێرانە خزمەتكارە بكەین، كە لەژێر ناوی كرانەوە و دیندا، چۆن بەربوونەتە زمان و فەرهەنگ و كولتووری كوردی.)
ئەم سەرنجە بەرگریكردن نییە لە فۆڕمی ناسیونالیزمی ئایدۆلۆژی، بەڵكو بەرگریكردنە لەو زمان و بوون و شوناسەی بوونی منی كوردی پێوە دەناسرێت. نمونەی (مامۆستا زارا) بریتین لەو نمونە گەشانەی جارێكی دیكە بیر لە بوونی خۆمان بكەینەوە، بیر لە زمانی خۆمان بكەینەوە، (هایدگەر) وتەنی: تەنها زمان ماڵی بوونە. بەرگریكردنیش لە زمان بەرگریكردنە لە بوون.

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

ئەم ماڵپەڕە لە ئەکیسمێت بۆ کەمکردنەوەی هەرزە واڵە و سپام سوود دەگڕێ. فێربە چۆن زانیاری بۆچونەکانت ڕێکدەخرێت.