مەھدی كاوانی
دیوە ئاشكەراكە پەكەكەیەو شاراوەكەش ئەزموونی كوردی ڕۆژئاوایە پاساو ھێنانەوەی توركیا بۆ قبوڵ نەكردنی سوێدو فنلەندە ، داڵدەدانی ئەو دوو وڵاتەیە بۆ تێڕۆڕیستان ، مەبەست لێی پارتی كرێكارانی كوردستانە . كە دەكاتە دیوە ئاشكەراكە . ئەمەریكا باش دەزانێ مەبەستی توركیا پشتلێكردنی ئەمەریكایە بۆ ئەزموونی كوردی ڕۆژئاوا . نەمزانیە توركیا و بۆ پێشتر وەھا بە توندی دژایەتی بۆ ئەو دوو وڵاتە نیشان دابێ ، بەڵام ئەردۆگان زۆر زیرەكەو دەشزانێ ئەمەریكاو بە تایبەتی بۆ ئێستا گەرەكیەتی ھەتا زووە دەبێ فنلەندەو سوێد بێنە ناو ناتۆ . پەرچە كرداری توركیش بۆ قبوڵنەكردنیان ، پارتی كرێكارانی كوردستانەو دەشتوانێ ئەو كارە بە ئەنجام بگەیەنێ ، چونكە دەستووری ھاتنە ناو ناتۆ بۆ ھەر ئەندامێكی نوێ ، دەبێ كۆدەنگی ھەموو ئەندامانی ناتۆی لە سەر بێ كە دەكاتە ئەوەی ھەرئەندامێكی ناتۆ ڤیتۆی ھەبێ ، ئەوا ئەو وڵاتە نوێیە بۆی نیە بێتە ناو ناتۆ . زیاتر لە پەنجا ساڵیش دەبێ لە بەر ڤیتۆی توركیا ، قوبرسی بەشە یۆنانیەكە ناتوانن بێنە ناو ناتۆ . ڵێرەش ئەگەر توركیا پێداگری بكات لە ھاتنە ناو ناتۆی فنلەندەو سوێد ، ئەوا بۆی دەچێتە سەر . بە بۆچوونی خۆم لە سبەیەوە توركیا ڤیتۆكەی خۆی لە سەر ئەو دوو وڵاتە ھەڵدەگرێ ، ئەگەر لە بەرامبەردا ئەمەریكا پشت لە كوردی ڕۆژئاوا بكات . ئەو مەسەلەیە لە ئەلفەوە تا یا پەیوەندی بە پارتی كرێكارانی كوردستانەوە نیە كە توركیا ھەنجەتیان پێ دەبەستێ . ئەمەریكا بۆ ڕازی كردنی توركیا پشت لە ئەزموونی كوردی ڕۆژئاوا دەكا ، ئەوەیان نازانم . بە حیسابی ربحو خەسارە ھەردوكیان بۆ ئەمەریكا گرنگە بەڵام بە بۆچوونی خۆم توركیا بە ئەمەریكا دەڵێ دەبێ یەكێكیان ھەڵبژێری یان پشت كردن لە كوردی ڕۆژئاوا یان قبوڵ نەكردنی ئەو دوو وڵاتە بۆ ناو ناتۆ . سیاسەتی پێشتری ئەمەریكا ، وەھا پێی باش بوو ھەم توركیاشی بوێ ھەم كوردی ڕۆژئاوا ، بەڵام توركیا دەیگۆت نەخێر یەكێكیان . ئێستاش لە بری ئەوەی توركیا پاڵپشتی ئۆكرانیەیە لە بەرامبەردا ئەمەریكا خەریكە بێقەیدو شەرت ھەموو سزاكان لە سەر توركیا ھەڵگرێ بەلام لێرەش مادام مەسەلەی قبوڵكردنی فنلەندەو سوێد ھاتۆتە گۆڕێو دەشزانێ ئەمەریكا مكوڕە لە سەر قبوڵ كردنیان ، توركیا بۆ مەبەستی تر ھەنجەت دەنێتەوە . بەبۆچوون خۆم دەسبەردار بوون بە كوردی ڕۆژئاوا ، ئەگەرێكی تا ڕادەیەك دوورە و قانونی قەیسەریش كە دەكاتە ئابلوقەدانی ئابووری لە سەر تەواوی وڵاتی سوریا بەو زەویانەی كە لە ژێر كۆنتڕۆلی توركیاش دانە . ئەمەریكا لە قانونی قەیسەر تەنیا زەویەكانی سەر بە ئەزموونی كوردی ڕۆژئاوای دەناو دەرھێنایەو پێشیەوە تا بڵێیت توركیایان نیگەران كردووە وەك بڵێ بە سەپاندنی قانونی قەیسەریش بە سەر توركیاو نەسپاندنی بە سەر كوردی ڕۆژئاوا ، پێیەوە وەھامان پێ دەڵێ كە ئەمەریكا زیاتر پاڵپشتی كوردی ڕۆژئاوایە نەك توركیا . قانونی قەیسەریش لە تەواوی خاكی سوریا تەنیا ڕێگا بە بوژانەوەی ئابووری ڕۆژئاوا دەدرێت و ھیچی تر . ئێستاكەش كە ئەمەریكا خەریكی تاوتۆ كردنی گەڕانەوەی بنكە سەربازیەكانی ترو گەڕانەوەی بە ھێزێكی گەورەترەوەیە بۆ ناوچەكە ، بە بۆچوونی خۆم زیادبوونی قەلەم ڕەوی خۆیەتی لە سوریاو و قۆستنەوەی ئەو ھەلەیە كە ڕووسەكان بە ئۆكرانیەوە سەر قاڵن . لێرەش بە بۆچوونی خۆم قەسەدە لە توركیا لەپێشتر دەبێ . كە ئەمەریكاش گوێ بە داوای توركیا نادات ، پێ دەچێ لە شوێنی تر قەرەبوی بۆ دەكاتەوە ، كوردو تورك دەگەیەنێتە یەكتر ، ئەگەرن . ئەگەر بگوترێ ئەمەریكا بێدەنگی لە گەڕانەوەی ولایەتی موسڵ بكات بۆ توركیاو كوردیش بە سیستەمی فیدڕاڵی یان ئۆتۆنۆمی ڕازی بكات و قەندیل و ئەنقەرەش بخاتە ناو ڕێكەوتنێك ، ئەمەشیان ھەم دیسان ئەگەرە . لێرەش پرسیارێ یان چەند پرسیار خۆیان قیت دەكەنەوە وەك ھەم لە لایەكەوە ئیران بە پاڵپشتی ڕووسیا ئەمە لە توركیا قبوڵ ناكەن ھەم جیھانی عەرەبیش ھێدی ھێدی لە ئەمەریكا دوور دەكەونەوەو سەنگەری خۆیان بۆ لای ڕووسیاو چین ، دەگوازنەوە . لە سەر ئەو ھەرەشانەی توركیا لە ھەموو كۆبوونەوەكانی ئەوروپالە گەڵ دەسەلاتدارانی تورك ، باسیان نە بە بەڵێ نە بە نەخێر ، لە سەر ئەو ھەرەشانەی توركیا نەكردووە وەك بڵێن كێشەی ئێمە نیەو ئەمەریكاش دەڵێ لە ئەگەرەكانی توركیا دەگەین بەڵام لە سەر ھێرشەكانی توركیاش بۆ ناوچەكانی قەسەدە ، پێ ناچێ گلۆپی سەوزیان بۆ توركیا پێ كردبێ . ئیدی كوردی ڕۆژئاواش و بە گوێرەی ھەلكەوتەی ناوچەكەیان ، كەوتوونەتە ناو ھەردو قەلەمڕەوی ڕوسیاو ئەمەریكا و ھێزێكیشن ھەم لە ڕووی قەبارەیان و ھەم لە ڕووی ئامادەباشیان لە ھەر ئەگەرێكی چاوەڕوان نەكراو دەبێ حیسابیان بۆ بكرێ . توركیا وەك باسی لێوە دەكەن ، خەریكی تاوتۆ كردنی وەدەست ھێنانی پالپشتی جەماوەری توركیایە تا لە مانگی شەشی ساڵی دادێ كە دەكاتە ساڵەك ئەو خولەی ھەڵبژاردن بباتەوە . بە بۆچوونی خۆی مسۆگەر كردنی پشدێنەی ئەمنی خۆی كە بە شەڕ لە گەڵ قەسەدەو ڕژێمی بەشار ئەسەدو بگرە روسیاش كە تا بڵێیت ئاڵۆزە و پێیەوە بە بۆچوونی ئاكپارتی ، متمانەی بۆ دەگەڕێتەوە و خۆش كردنی پەیوەندیشی لە گەڵ سعودیەو میسر ھەم دیسان بەپۆزەتیف بە سەریدا بكشێتەوە . بە گوێرەی شارەزایانی سیاسی جیھانی ئەگەر دەسەڵاتی ئێستای توركی ، ھەموو ڕێگاكنیش مافور ڕێژ بكای ھەر ناتوانێ ئەو خولەی سەرۆكایەتی توركیا بباتەوە .