د. یونس سید رشید*
هەڵبژاردنی ٣٠/٩/٢٠١٨ جیا لە هەڵبژاردنەکانی پێشووی هەرێمی کوردستان، زۆر گرنگ و جێگای بایەخەدانە، چونکە ئەو هەڵبژاردنە دوای چەندین قەیران و ڕووداوی گەورەی جۆراوجۆر لەو چەند ساڵەی دوایی هەرێم دەکرێت. بۆیە ئەو هەڵبژاردنە یان دەبیت بە سەرەتای قۆناغێکی نوێی ئومێدبەخش بە چاکسازی و هەنگاونان بەرەو چارەسەری قەیرانەکان ” ئەوە ئەگەر زۆر گەشبین بین” وەیان دەبێت بە سەرەتای درێژەپێدانی قۆناغێکی زۆر سەختتر و نالەبارتر و قەیران ئامێزتر لە ئەزموونی ساڵانی ڕابردووی هەرێمی کوردستان. بۆیە زۆر گرنگە ئەو خەڵكەی کە بڕیاری دەنگدان ” هێشتا لە دەست خۆی ماوە” بەر لە چوونی بۆ سەر سندوقەکانی دەنگدان زۆر بە ووردی “لەسەر بنەمای عەقڵ و لۆژیك و ویژدان نەك لەسەر بنەمای بەرژەوەندی تایبەتی و حزب پەرستی و دەڤەروزۆنگەری و عاتیفەی کوێرانە” پێداچوونەوە بە ئەزموونی ٢٧ ساڵەی دەسەڵاتی کوردی بکات بە تایبەتی ئەزموونی پانزە ساڵی ڕابردووی دەسەڵاتی کوردی لە دوای ٢٠٠٣ ەوە تاکو ئێمڕۆ، (مەبەستم لە دەسەڵاتی کوردی تەنها پارتی و یەکێتی نیە، بەڵکو حزبەکانی تریش هەر یەکە بە ئەندازەی خۆی جۆرە دەسەڵاتێکی هەیە و بەشدارە لە نەخشەی سیاسی هەرێم بە شێوازێک لە شێوازەکان). زۆر پێویستە خەڵك بە ووردی بیر لە ئایندەی منداڵەکانی و نەوەکانی داهاتوو بکاتەوەو ئامادە نەبێت منداڵەکانی خۆی بە قوربانی کەسانی تر بکات. هەروەها زۆر پێویستە خەڵك دەرکی ئەوە بکەن کە بەرژەوەندی تایبەتی لە بوونی بەرژەوەندی گشتی بەردەوامی دەبێت، ئێ خۆ میللەتی کورد لە میللەتانی وەکو سوید و نەرویج و یابان و ئەڵمانیا عاقڵ تر نین. ئەوان چەندین سەدەیە دەرکی ئەوەیان کردیە کە بەرژەوندی تایبەتی ئەو کاتە نرخ و بەهای هەیە کاتیك بەرژەوەندی گشتی بەرجەستە دەبێت لە چوارچێوەی سیستمێك کە تیایدا یاسا و دادپەروەی و دیموکراسیەت و عەلمانیەت و مافی مرۆڤ تیایدا بەرقەرارە، وەکو شتێکی بەرجەستە نەك وەکو لافیتات و شیعاراتی بێ ناوەڕۆك کە جێگای گاڵتەجاری خەڵکی خۆمانە و بێگانە بێت.
ئەگەر خەڵکی نەخوێندەوار و سادە و ساکار دەنگ بدەن بە حزبی نا شایستە و کاندیدی ناشایستە ئەوا ڕەنگە بکرێت بیانووی جەهالەت و ناهۆشیاری و هەڵخەڵەتاوی بۆ بهێندرێتەوە. بەڵام زۆر جێگای شەرمەزاریە و هیچ بیانوویەك نادۆزرێتەوە بۆ خەڵکی خاوەن بڕوانامەی زانکۆیی و مامۆستای زانکۆ و مامۆستایان بە گشتی و دکتۆر و ئەندازیار و خوێندکارانی زانکۆ و نووسەر و شاعیر وەکو نوخبەی کۆمەڵگا کە دەنگ بدەن یان بانگەشەی هەڵبژاردن بکەن بۆ لایەن و کەسانی ناشایستە، بەڵکو ئەنجامدانی ئەو کارە ئەوە دەگەیەنێت کە ئاستی ئەوانە زۆر نزمترە لە ئاستی ئەو لایەن و کاندیدانەی دەنگیان پێدەدەن. هەروەها زۆر جێگای شەرمەزاریە کە تۆ وەکو کەسێکی خوێندەوار و خاوەن ئاستی مەعریفی و پسپۆری تایبەت لە لایەك دەنگ بە لایەن و کاندیدی ناشایستە بدەیت و لە هەمان کاتدا لاپەڕەی خۆت لە فیسبووك و تویتەر پڕ بکەیت بە شیعارات و لافیتیات و قسەی گەورە لە سەر کوردایەتی و بانگەشە و ڕێکلام بکەیت بۆ چاکسازی و پێشکەوتن و بەهاکانی مرۆڤایەتی و شارستانیەت و سیستمی مۆدیرن …هتد، لە کاتێکدا خۆت بوویت بە بەردی بناغەی گەندەڵی و پاڵپشتی لایەن و کاندیدی نا شایستە و ناگونجاو دەکەیت بە شێوازێک لە شێوازەکان لە پێناو بەرژەوەندی تایبەتی خۆت یان بەهۆکاری تری جۆراوجۆر. ئەوە ئەوپەڕی دووڕوویی و نا ڕاستگۆیی خۆت دەسەلمێنێت لەگەڵ خودی خۆت پێش ئەوەی بسەلمێنێت کە تۆ ڕاستگۆ نیت لە گەڵ خەڵکی تر. هەروەها ئەو دووڕووییە دەسەلمێنێت بۆ خۆت کە تۆ کەسێکی خۆپەرست و بەرژەوەندیخواز و ئینتیهازی و بێ بەهای لە جیهانی ڕەوشتی مرۆڤایەتی، جا جیاوزی نیە چ دەموچاوی خۆت بە ماسکی کوردایەتی پەردەپۆش بکەیت یان بە ماسکی ئیسلامەتی یان بە ماسکی فلان حزب و عەلان حزب، چونکە هیچ لە کڕۆکی کاسایەتی تۆ ناگۆڕێت کاتێك ماسکی عەلمانی یان ئیسلامی یان تێکەڵەیەکی عەلمانی- ئیسلامی دەپۆشیت. ئەگەر تۆ لە ناخی خۆتدا ڕووخاو و دۆڕاو بیت لەسەر ئاستی مرۆڤایەتی و ئاستی ئینتیمای نیشتیمانیت ئەوا بوونی ماسكی جۆراوجۆر هیچ لە بابەتەکە ناگۆڕێت.
پێویست ناکات ئێمەش خۆمان لە خەڵکی بکەین بە فەیلەسوفی زەمانە و سیاسەتمەدار بۆ ئەوەی هەڵسەنگاندن وشرۆڤەی حزبەکان وکاندیدەکانیان بۆ بکەین و پێیان بڵێین دەنگ بە فلان حزب بدەن و دەنگ بە عەلان حزب مەدەن یان دەنگ بە فلان کاندید بدەن و بە عەلان کاندید مەدەن. خەڵکی لە ئەزموونی ٢٧ ساڵی ڕابردوو و لە سایەی چەرخی کەنالە جۆراوجۆرەکانی میدیا و سۆشیال میدیا تەواو شارەزای هەموو لایەنەکان و کەسایەتیەکان بووینە. جا ئەگەر خاوەن عەقڵ و ویژدانن ئەوا دەتوانن بڕیاری ڕاست و دروست بدەن . ئەگینا پیرۆزیان بێت ئەو بارودۆخەی لە داهاتووە دووچاری دەبن لە ئەنجامی بڕیاری هەلبژاردنی لایەن و کاندیدی ناشایستە، ئەوکات نابێت جگە لە خۆیان گلەیی لە خەلک و میللەتانی تر بکەن.
“خۆ ئەگەر دەڵێیت زۆرئەستەمە بڕیاردان لەو بارودۆخە ئاڵۆزەی هەرێمی کوردستان، ئەوا دەتوانیت هەر لە بنەڕەتدا دەنگ بە هیچ لایەنێك و کاندیدێك نەدەیت، سەرەڕای بەشداری کردنیشت لە هەڵبژاردن”.
بە ڕای من بایکۆت چارەسەر نیە، تەنانەت ئەگەر دەنگ بە هیچ لایەنێك و کاندیدێك نادەیت، کە ئەویش تەواو مافی خۆتە، تکایە بەشداری بکە و زەڕبێکی گەورە لە سەر فۆرمی هەڵبژاردن بدە. بە لایەنی کەمەوە تۆ بەو هەلوێستەت ڕێگری لەوە دەکەیت کە کەسانێکی تەزویرچی مافی تۆ بۆ بەرژەوەندی خۆیان بەکاربهێنن و تەزویرێك لە ڕیگای مافی یاسایی تۆوە ئەنجام بدەن.
بێ گومان خەڵکانێک ئیمڕۆ “زۆر یان کەم” گەیشتونەتە ئەو قەناعەتەی کە هەلبژاردنەکانی هەرێمی کوردستان وەکو هەڵبژاردنەکانی ووڵاتە عەرەبیەکان پڕە لە تەزویر و گالتەجاری و هیچ لە بارودۆخی هەرێم ناگۆڕێت، هەروەها دەڵێن بە گشتی سووکانی هەرێم بە دەست لایەنە دەرەکیەکانەوەیە. هەڵبەتە ئێمە ناڵێن هەرێمی کوردستان سویسڕایە یان نەرویج و سویدە و هەڵبژاردن پاك و بێگەرد بە ڕێوە دەچێت لە کەشوهەوایەکی ئەوپەڕی دیموکراسیەت و سەربەخۆیی و دور لە تەزویر. بەڵام ئەوەش ئەوە ناگەیەنیت کە خەڵکی هەرێم بە هیچ شێوەیەك ڕۆلیان نیە لە هەڵبژاردن، بەڵکو بە پێچەوانەیە لە کەمترین ئاستی بەشداریکردنیشدا ڕۆڵی خەڵك لە دەنگدان کاریگەرە. ئێ خۆ هەر ئەو میللەتەی ئێمە دەنگ بەو حزبانە دەدەن، خۆ خەلکی سویسڕا و دانیمارك لە جیاتی ئێمە دەنگ نادەن و نەخشەی سیاسی هەریم ناکێشن!!
وەکو ئاماژەمان پێ کرد، گرنگی ئەو هەڵبژاردنە لەوەدایە کە ئێستا خەڵك تەواو بەرچاوی ڕۆنە ئەگەر خۆی لە گێلی نەدا کە بارودۆخی گشتی و تایبەتی چۆنە و هەروەها بارودۆخی هەرێم بە چ ئاراستەیەکدا دەڕوات بە تایبەتی لە سەردەمی ئینتەرنێت و میدیای کراوە کە ڕووی ڕاستەقینەی هەموو لایەکی زۆر ڕوون و ئاشکرا دەرخستووە. جا تێگەیشتن لە باروودۆخی هەرێم ئێستا پێویستی بە هیچ عەبقەریەك نیە بۆ ئەوەی بێت فەلسەفەی شیکردنەوەی سیاسی بە سەر خەلکدا لێبدات.
تێکڕای پڕۆسەی هەڵبژاردن و دەرەنجامەکانی دوای ئەو بەروارە بۆمان دەسەلمێنێت کە کۆی گشتی میللەت و دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن بای چەندینە؟ واتە نرخیان چەندە لە بازاڕی ناوخۆ و ئیقلیمی و نێودەوڵەتی؟ بۆمان دەسەلمێنت کە ئایا میللەتی ئێمە بە گشتی هاوشێوەی یەمەنی و ئەفغانیەکان ” بە خویندەوار و نەخوێندەواریەوە” غەرقی جەهالەت و گەندەڵی بووە وهێشتا ١٤٤٠ ساڵی تری ماوە بۆ ئەوەی بگات بە ئاستی مرۆڤایەتی و لە پرینسیپەکانی دیموکراسیەت و مافی مرۆڤ و عەلمانیەت و شارستانیەت بگات و بتوانێت لە واقیعدا بەرجەستەی بکات؟ یان نەخێر کورد میللەتێکی زیندو و هۆشیار و قارەمانە و خاوەن هەستێکی عاقڵانەی زیندووە بە ماناکانی ئینتیما بۆ نەتەوە و خاك وە دەتوانێت بەرەو ئایندەکی باشتر هەنگاو بنێت و کێشە و قەیرانەکانی چارەسەر بکات بە مەنتیقی عەقڵ و یاسا و زانست و ویژدانی زیندوو.
بۆیە دوای ئەو بەروارە یان دەبێت فاتیحەی لەسەر ئەو میللەتە و هەرێمی کوردستان بخوێنین و تەواو دەستی لێ بشوێن هەر وەکو لە کوردەواری خۆمان دەڵێن کە یەکێك مرد شەیتان دەستی لێ دەشوات، وەیان ئەو میللەتە دەسەلمێنێت کە هێشتا خێری پێوە ماوە و لە دەست دەرنەچووە.
چاوەڕوانی ڕۆژانی دوای هەڵبژاردن بکەن.
*مامۆستای زانکۆ