د محمد امين
له یادی۳۱ ئاب، کورد هه مووی دابه ش بوه به سه ر لایه‌ن گرو دژ، وه هه تاهه ندێ له وانه ی که تا دوێنێ دژی ۳۱ بوون ئه مرۆ له یادی ۳۱ ئاب ،بۆ خۆیان ۳۱ ئابیان به سه رخۆیا هێناوه. واته ئه م دابه ش بوونه زیاتری له سه ربنه مای به رژه وه‌ندی ئابووری و ماددی که س و گرووپه کانه نه ک له سه‌ربنه مای به ها نیشتیمانی و نه ته وه‌یی و انسانیه کان.
به ده‌رله‌م سه فسه فسته‌ی گرووپ و که سه کان که دژ یا لایه‌ن گری ۳۱ ئابن پێویسته خوێندند نه وه‌یه کی فراوانی سیاسی،کۆمه‌ڵایه‌تی ،مێژوویی ،ئا بووری وه هه تا ده‌روونی بۆ۳۱ئاب بکرێ . چوونکه زۆر گرووپ و که س که دژی ۳۲ ئاب بوون ئێستا خۆیان بوونه ته لایه‌ن گری ۳۱ یا هه‌رخۆیان به تێ گه یشتنی سیاسی یا ئا بووری ۳۱ئه نجام ئه ده‌ن. ۳۱ ئاب رووداوێکی کت و پڕو له ئا سمانه وه نه بوو به‌ڵکوو پاش خانێکی مێژوویی فه رهه نگی هه بووه وه هه روه‌ها ئاماده بوونی ده روونیش بوونى هه بووه ،وه ئه م ئاماد ه بوونه د ه روونیه تا ئێستاش لای هه ره زۆره گرووپه کانی کوردوستان ئا ما ده‌یی هه یه . بۆیه، ئه بینن كه ۳۱ ئابی ۱۹۹٦ به رده وامی چه ند ه‌ها ۳۱ئابی تری پێش خۆی بووه به م جیاوازیه که۳۱ ئاب ۱۹۹٦ له ژێر چه تری پارێزگاری ناو نه‌ته وه‌یی بوو بۆ پاراستنی کورد له به رده‌وامی ئه نفال کردن به ده ستی ڕژێمێک که که متر له ده یه یه‌ک له روودانى ۳۱ ئابی ۹۹٦ هه له بجه‌ی کیمیا باران کردبوو ، زیاتر له ۱۸۰۰۰۰ کوردی زينده به چاڵ کردبوو. که تا ئێستاش پاش تێ په ڕبوونی زیاترله ۳۰ ساڵ ، تازه به تازه ،وه ناوبه ناوگۆڕه به کۆمه ڵه‌کانی قوربانیانی ئه نفال کراوه‌کان له بیابه‌نه کانی با شووری عێراق ئه درۆزێنه وه.
بۆ ئه وه‌ی بزانین که چۆن۳۱ ئاب به‌رده وامی۳۱ ئابه‌کانی پێشوووئێستا وه ئه شێ داهه‌تووش بێ ئه گه‌رگۆڕانی گه وره له عه قڵیه‌ت وه تێ گه‌یه‌یشتن له تێ گه‌یشتنه کانی concept//مفاهیمی ژیان ، نه‌ته‌وه،نیشتیمان وه‌له یه ک تێ گه‌تێ گه یه یشتن ویه کتر قبووڵ کردن چاره نووسی هاوبه‌ش روو نه دات ،ئه وا ئه بێ پێ نا سه‌وشرۆڤه مان بۆ۳۱ ئاب هه بێ ،. وه بۆ شڕۆڤه ی ره هه نده کانی ۳۱ ئاب ، وه بۆهه رڕه هه ه‌ندێکی پێویست به ۳۱ ئاب نامه یه‌ک هه یه.
۳۱ ئاب واته په نا بردن بۆ دوژمنی قه سته سه‌ری نه ته وه و نیشتیمان بۆ گه یشتن به ویستی ئابووروى ده‌سه‌ڵات وه پارێزگاری له به رژه وه ندیه نا ره واکان بێ سڵ کردنه وه/شه رم به پاساوی جیا ، له گه‌ل قوربانی کردنی به رژه وه‌ندیه باڵاکانی گه له نیشتیمان بۆ چه ند که س و گروپێ ، وه سه ره‌نجام په لکێش کردن وهاوکاری کردنی دوژمن بۆسه‌رسینگی نیشتیمان. به كورتى واته هه رکرده‌یه‌ک بۆبه‌هێزکردنی ده‌ژمن وجێ پێ قایم کردنی دوژمن بێ له رووی ئابووری ،سیاسی وه فه رهه نگیه وه له سه‌ر خاکی نیشتیمان ئه وا ۳۱ ئابه.
به پێوه‌ری ئه‌م پێناسه ،۳۱ ئاب له‌سه رئاستی سیاسی وئا بووری وه هه تا ده‌روونی له کوردوستان به هه موو ره هه نده کانیه‌وه هه تا ترسناک ترله ۳۱ ئابی۱۹۹٦به رده وامه له باشوور ،له رۆژئاوا ۳۱ ئاب به رده وامه له رۆژهه ڵات هه ربه رده وامه وه هه روه ها له با کووربه رده وامه له لایه‌ن هه ندێ گرووپى جؤراو جؤره وه .
به تێ گه یشتن وپێناسه‌ی۳۱ ئاب،۳۱ ئاب ته نها ساڵی۱۹۹٦نه بووه ، وه هه رگرووپێکیش نیه،به ڵکوو۳۱ئابه کان زۆرن وه بکه ری ۳۱ ئابه کان زۆرن، به‌ڵام له یاده‌وه‌ری مێژووی نه ته‌وه‌دا۳۱ سالى 1996تۆما رئه کرئ وه ک نموونه بۆهه موو۳۱ ئابه کان وه بکه ری۳۱ ئابه کان ،که به دڵنیایی نه وه‌کانی داهاتوو شه رمیان لێ دێ ،مه گه رکارێکی گه وره‌ی مێژووی بکرێ که له تاڵی یادی ئاب که م بکاته وه وه تۆڵه ی زیانه کانی ۳۱ ئاب بکاته وه. به ڵام له م هه له مه رجه دا که ئه بینرێ کا رێکه له مه حاڵ ئه چێ ، چوونکه وه ک له سه ره‌وه ئاما ژه‌ی پێ درا، ئێستا ۳۱ ئابه کان زۆتروفراوه‌نترن، واته نه ک هه ربواری سیاسی وسه‌ربازی گرتۆته وه به ڵکوو ۳۱ ئابه کان باڵیان کێشاوه بۆ بواری ئابوری ، فه‌رهه نگی ، ده روونی وه به م زووانه دیمۆگرافیش، . پرسیاری بابات ئه مه یه ،که تا ئێستا سڵ له۳۱ ئاب نه کراوه‌ته‌وه، که‌ی ۳۱ ئاب ئه بێته هێڵی سوور؟