خوێندنەوەیەکی یاسایی بۆ پێشنیازی یاسایی رێکخستنی میدیایی ئەلیکترۆنی

لەلایەن ستاندار Posted on 456 جار بینراوە

دەریا محمد

سه‌ره‌تا ده‌بێ ئه‌وه‌ بزانین له‌ هه‌رێمی كوردستان چه‌ند یاسایه‌ك هه‌ن بۆ رێكخستنی كاری میدیایی له‌وانه‌ش ( یاسایی رۆژنامه‌گه‌ری ژماره‌ 35 ی ساڵی 2007 و یاسای خراپ به‌كارهێنانی ئامێره‌كانی په‌یوه‌ندیكردن ژماره‌ 6ی ساڵی 2008 ) ئه‌م یاسایانه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی گشتی بۆ رێكخستنی كاری میدیایی بووه‌ به‌ڵام به‌ تایبه‌ت بۆ رێكخستنی میدیایی ئه‌لیكترۆنی تا ئێستا هیچ یاسایه‌ك نه‌بووه‌ .
پێشنیازی یاسای رێكخستنی میدیایی ئه‌لیكترۆنی هه‌وڵێكه‌ به‌ڵام هه‌ولێكی باش نیه‌ و ئه‌گه‌ر یاساكه‌ وه‌كو خۆی په‌سه‌ند بكرێ ئه‌وه‌ له‌ داهاتوو لێدانێكی باش ده‌بێت له‌ ده‌نگی ئازاد .

( پێشنیازه‌ یاساكه‌ چی رێكخستوه‌ )
به‌شی پێشه‌وه‌ی پێشنیازه‌ یاساكه‌ باس له‌ جۆره‌كانی میدیایی ئه‌لیكترۆنی ده‌كات وه‌ هه‌وڵیداوه‌ سه‌رجه‌م پێگه‌كانی ئه‌لیكترۆنی بخرێته‌ ناو یاساكه‌ وه‌ چوارچێوه‌ی یاساكه‌ی دیاریكردوه‌ كه‌ له‌سه‌ر هه‌موو ماڵپه‌رو پێگه‌و تۆره‌ كۆمه‌ڵایه‌تی و پێگه‌ بازرگانی و ریكلامیه‌كان جێبه‌جێ ده‌كرێ ، وه‌ كۆمه‌ڵێ مه‌رجی بۆ دیاریكردنی خاوه‌نی ئیمتیازو سه‌رنوسه‌ر دیاریكردوه‌ ، وه‌ دیاریكردوه‌ كه‌ ده‌بێ هه‌موو پێگه‌كی ئه‌لیكترۆنی له‌ سه‌ندیكا تۆمار بكرێت ، وه‌ گۆرینی سه‌رنوسه‌رو فرۆشتنی ماڵپه‌ر هه‌موو ده‌بێ سه‌ندیكایی لێ ئاگادار بكرێته‌وه‌ به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ سزای بۆ دیاریكراوه‌ ، وه‌ هه‌ر له‌ پێشنیازه‌ یاساكه‌ یاسای تیرۆری خراوه‌ته‌ ناو به‌وه‌ی هه‌ر كه‌سێك بابه‌تیكی ترساندن یان تۆقاندن بڵاوبكاته‌وه‌ به‌ پێیی یاسای تیرۆر لێپرسینه‌وه‌ی یاسایی له‌گه‌ڵ ده‌كرێ ، وه‌ بۆ هه‌ر ناوزراندن و سوكایه‌تیه‌ك كه‌ ماڵپه‌رێك یان به‌كارهێنه‌ریكی تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی بیكات سزای دیاریكردوه‌ له‌ یه‌ك ملیۆن دینار تا پێنج ملیۆن دینار .

(لایه‌نی ئیجابی پێشنیازه‌ یاساكه‌ )
1- به‌هۆی پێشكه‌وتنی ته‌كنه‌لۆژیاو زیاد به‌كارهێنانی میدیا ئه‌لیكترۆنیه‌كان رێكخستن و گرینگی پێدانیان له‌ چوارچیوه‌ی یاسایه‌كدا كارێكی گونجاو باشه‌ .
2- مادده‌ی (15) له‌ یاساكه‌ دوو مافی بۆ خاوه‌نی پێگه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان دیاریكردوه‌ كه‌ بریتیه‌ له‌ ئاشكرانه‌كردنی پاسۆرده‌كانیان و پاراستنی ئامێره‌كانیان و هاك كردنیان .

( لایه‌نی سلبی پێشنیازه‌ یاساكه‌ )
1- یاساكه‌ تێكه‌ڵی زۆری تێدایه‌و ناكرێ ده‌قی یاسایی به‌م شێوازه‌ تشریع بكرێت ، چونكه‌ ده‌قه‌كاتی یاسا ده‌بی پوخت و روون و ئاشكرا بن وه‌ به‌شه‌كان له‌ یه‌كتری جیا بكرێنه‌وه‌ .
2- له‌ یاساكه‌ جیاوازی نه‌كراوه‌ له‌ نێوان به‌كارهێنه‌رێكی تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی و ماڵپه‌رێكی ئه‌لیكترۆنی ئه‌مه‌ش خاڵێكی لاوازه‌ بۆ یاساكه‌ و هه‌موو به‌كارهێنه‌ریكی تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی به‌ رۆژنامه‌نوس حساب كردوه‌ .
3- یاسای تیرۆر خزێندراوه‌ته‌ ناو پێشنیازه‌ یاساكه‌ كه‌ له‌ حاڵه‌تی بڵاوكردنه‌وه‌ی هه‌ر بابه‌تێكی ترس ئه‌وه‌ به‌كارهێنه‌ری تۆری كۆمه‌ڵایه‌تی و ماڵپه‌ره‌كه‌ به‌ یاسای تیرۆر لێپرسینه‌وه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێ ، حوكمه‌كانی یاسای تیرۆریش قورسن وه‌ سزاكانی ناو یاساكه‌ تا 15 ساڵیش ده‌روات .
4- دانانی غه‌رامه‌یه‌كی 1 ملیۆن بۆ 5 ملیۆنی بۆ به‌كارهێنه‌رێكی تۆری كۆمه‌ڵایه‌تی كه‌ ناوی كه‌سێك بزرێنی یان سوكایه‌تی پێ بكات ، به‌ڵام له‌ ئه‌ساسدا وشه‌ی سوكایه‌تی وشه‌یه‌كی نه‌رم و مه‌تاتیه‌ ده‌كرێ ده‌سه‌ڵات هه‌ر ره‌خنه‌یه‌كی لی بگیرێت به‌ سوكایه‌تی لێكیبداته‌وه‌و گه‌نجێكی ته‌مه‌ن 18 ساڵانی دڵپری بێ كاری باخه‌ڵ به‌تاڵ كاتێك توره‌یی خۆی له‌ تۆرێكی كۆمه‌ڵایه‌تی به‌تاڵ ده‌كاته‌وه‌ به‌ 5 ملیۆن دینار سزا بدرێت ، كه‌ ئه‌مه‌ش دادیه‌روه‌ری به‌دیناهێنێ .
5- دانانی مه‌رجی ته‌مه‌نی ( 21 ) ساڵ بۆ خاوه‌نی ئیمتیازو سه‌رنوسه‌ری ماڵپه‌ر پێچه‌وانه‌یه‌ له‌گه‌ڵ قانونی مه‌ده‌نی عێراقی كه‌ ته‌مه‌نی ته‌واوكردنی 18 ساڵی وه‌كو ته‌مه‌نی عاقل بوون و بالغ بوون دیاری كردوه‌ .

(پێشنیازی ئێمه‌ بۆ پێشنیازه‌ یاساكه‌ )
1- هه‌مواركردنه‌وه‌ی هه‌ردوو یاسایی رۆژنامه‌گه‌ری و خراپ به‌كارهێنانی ئامێره‌كانی په‌یوه‌ندی و تێكه‌ڵ كردنی به‌ پێشنیازه‌ یاساكه‌ ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی هه‌مووی بكرێته‌ یه‌ك یاساو فه‌وزایی یاسایی دروست نه‌بێت .
2- ماڵپه‌ری ئه‌لیكترۆنی جیابكرێته‌وه‌ له‌ به‌كارهێنه‌ری تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی و جۆری سزاكانیشیان جیاواز بێ .
3- گه‌رانه‌وه‌ بۆ یاسای تیرۆر له‌ مادده‌ی (12) لاببرێ .
4- مه‌رجی ته‌مه‌ن بۆ خاوه‌نی ئیمتیاز و سه‌رنوسه‌ر لاببرێ .
5- مادده‌ی (13 و 14) بخرێته‌ به‌شی سزاكان له‌ به‌شی كۆتایی .
6- مادده‌ی (16) دووباره‌ دارشتنه‌وه‌ی بۆ بكرێ و ئه‌م تێكه‌ڵیه‌ی له‌ برگه‌كانی دا هه‌یه‌ چاك بكرێ ، وه‌ سزاكه‌ كه‌مبكریته‌وه‌ كه‌ دیاریكراوه‌ له‌ 1 ملیۆن بۆ 5 ملیۆن كه‌مبكرێته‌وه‌ بۆ 100 هه‌زار بۆ 1 ملیۆن .
7- مادده‌ی 4 ی یاساكه‌ كه‌ مه‌ودای جێبه‌جێ كردنی یاساكه‌یه‌ بخرێته‌ شوێنی مادده‌ی دووه‌می یاساكه‌ .
8- وشه‌ی (به‌ درۆخستنه‌وه‌ ) له‌ مادده‌ی (11) لاببرێ ، چونكه‌ گونجاو نیه‌ وشه‌ی به‌درۆخستنه‌وه‌ له‌ناو یاسادا بوونی هه‌بێت.

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

ئەم ماڵپەڕە لە ئەکیسمێت بۆ کەمکردنەوەی هەرزە واڵە و سپام سوود دەگڕێ. فێربە چۆن زانیاری بۆچونەکانت ڕێکدەخرێت.