شتی تریش لە پشت پەردە ، ھەر دەبێ خۆی شاردبێتەوە !

مەھدی کاوانی

بە بۆچوونی خۆم ڕێکەوتنێکی نھێنی لە نێوان ئەمەریکاو رووسیادا ھەیە لە دووبارە دابەش کردنەوەی ڕۆژھەڵاتی ناوەڕاست . دیسان بە بۆچوونی خۆم ئەوروپا بە گشتی خراوەتە دەرەوەی ئەو ڕێکەوتنە نھێنیە . ئاماژە ڕاگەیاندنە جیھانیەکان ، وەھا ھۆنینەوە دەکەن کە ئێران بە پلەی یەکەم دەناو ھاڕیندابێ . وەک خۆم بە پێچەوانەی دەبینم واتە ئەو ھاڕینە زیاتر تورکیا بگرێتەوە . کورد دەڵێ دار کرمی لە خۆی نەبێ تەمەنی سەد ساڵە . ئەو پەندە کوردیە ڕێکاو ڕێک لە گەڵ ئێستای ئێران و تورکیا جێبەجێ دەبێ . ڕاستە ئێران گەمارۆیەکی ئابووری ھەرە سەختی ئەمەریکاو ھاوپەیمانەکانی لە سەرەو دەناو خۆشیدا ڕووبەڕووی سەختترین قەیرانی ئابووری و ھاتنە خوارەوەی دراوی تمەنیەتی ، بەڵام لە بەرامبەردا ڕکەبەرەکانی تا بڵێیت لاوازن . ئەو موجاھیدە بەھێزەی سەرەتاکانی بەدەر کەوتنی خومەینی ، ئێستاکە ھەیکەلێکی زۆر بچووکیان لێ ماوەتەوە . چریکی ئەقەلیەت و ئەکسەریەت و تودەی ئێرانی کە ڕۆڵی ھەرە گرنگیان ھەبوو لە ڕووخانی شا ، ئێستاکە ھەر باسیشیان لێوە ناکرێ . دیموکرات و کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی ئێرانی کە دوای ڕووخانی شا ، عاردێکی زۆرو زەبەندیان لە خاکی کوردستانی ڕۆژھەڵات بەدەستەوە بوو ، کۆمەڵکەیان لەو ڕووەوە وەک جولەی چەکداری پایدۆزی کردووەو دیموکراتیش بۆ چەند بەش دابەش بووینەو ھەمووانیان لە کۆیەو ھەندە شوێنی تر بارەگایان کردۆتەوەو وەک ھەیکەلێکی مردوو کات بەڕێ دەکەن و بە ھەمووانیشیان بە قەدەر چارەگەکی پەژاکی سەر بە پەکەکە کارو کاردانەوەیان دەناو شۆڕشی چەکداری کوردستانی ڕۆژھەڵەتەوە نەماوە . وەک دەنگوباسەکان باسی لێوە دەکەن ، پڕۆتۆکۆلێکی دوور مەودواو ٤٠٠ ملیار دۆلاری لە نێوان ئێران و چین بەڕێوەیەو ئەمەریکاش پێیەوە تا بڵێیت تەنگە تاو بووەو ھەموو ھەول و تواناکانی ئەمەریکاش لە ڕووی چڕکردنەوەی گەمارۆکانی بە سەر ئێران لە ڕێگای نەتەوە یەک گرتووەکان بە تایبەتی لە مەڕ کڕینی چەک و تەقەمەنی ، لە لایەن رووس و چینەوە ، بێ ناوەرۆک کراوەو ئەوروپاش بە حەماسەوە سەیری ئەو داوایەی ئەمەریکی ناکات . لێدوانەکانی بەو دوایەی ترەمپیش لە حەملەی ھەلبژاردنەکانی دا دەڵێ دووبارە بچمەوە کۆشکی سپی لە گەڵ ئێران ڕێک دەکەوم و ڕکەبەرەکەشی جۆن بایدن و تەواوی دیموکراتەکان ھەر لە زووەوە لە دژی ھەڵوەشاندنەوەی یەک لایەنانەی ترەمپ بوون لە سەر ڕێکەوتنی ٥+١ لە سەرچەکی نەوەوی ئێران . دەبێ ئەوەش لە بیر خۆمان نەبەینەوە ، ھاوپەیمانێتی ئێران لە گەڵ ڕووسیاو چینیشی بخە پاڵ دوور مەودایەو زۆر زۆر جیاوازە لەو ھاوپەیمانێتیەی کە تورکیا لە گەڵ ڕووسیا ھەیەتی .

بە نسبەت تورکیا ، دیمەنەکان وەھا نابینرێن . لە ڕووی ئابووریەوە ڕۆژ بە دوای ڕۆژ لیرەی تورکی بەرەو نابووتی دەڕواو ئێستاکە لە سەروی ٧ لیرە بە یەک دۆلاری ئەمەریکی دەگۆڕدرێتەوە . خەرجیاتی سەربازی تورکی زۆر بەر بڵاو بووە لە سوریاوە بگرە تا دەگاتە لیبیاو دەریای سپی ناوەڕاست و باشووری کوردستان و شەڕی بەرەنگار بوونەوەی لە گەڵ پەکەکە . جەبھەی ناوخۆی واتە ڕکبەرەکانی ئەردۆگان ھەمە چەشنەو بەھێزن . جولەی چەکداری لە باکوری کوردستان بەھێزەو ھادەپی خاوەن ھەشتا کورسی پێشتری و ٥٩ کورسی ئێستای ، ڕکەبەرێکی سەختی حوکمڕانی ئەردۆگانە چ لەناو پەڕلەمانی تورکی وە چ لە جموجۆلە سیاسی و چالاکیە مەدەنیەکانی و بینیشمان لە ھەڵبژاردنە شارەوانیەکانی پێشتر ، ئەوان نەبوونایە ئاسان نەبوو جەھەپە شارەوانیەکانی ئەستەمبۆل و ئەنقەرەو ئزمیر لە بن دەستی ئەردۆگان دەربێنێ . پارتی گەلی کۆماریش کە ڕێو شوێنە مێژوویەکەی دەگەرێتەوە بۆ باوەرەکانی ئەتا تورک ، کورسیەکانی لە ناو پەڕلەمان ١٣٤ کورسیەو بینیشمان لە ھەڵبژاردنی شارەوانیەکان ٣ لە ھەرە شارە گەورەکانی تورکیا ئەستەمبۆل و ئەنقەرەو ئزمیری لە بندەستی ئاکپارتی دەرھێنا و لە بەرامبەریشدا داود ئۆغلۆ و عەلی بابا جان لە ناو ئاکپارتی دەرھاتن و حیزبی وابەستە بە خۆیان پێک ھێناوەو دوور لە ئاکپارتیش بەشدار دەبن لە خولی ھەلبژاردنی دادێی تورکیادا .

تورکیا لەو پەرتبوونە سەربازیە فراوانیەی خۆی لەدەرەوەی خاکەکەیدا تا ئێستا نە لە بەرەی کوردستانی باشوورو ڕۆژئاواکەی و خاکی تری سوریا وە نە لە لیبیاو دەریای سپی ناوەڕاست ، بەرمیلێک نەوتی چەنگ نەکەوتووەو وەک دەشڵێن جەنگ بۆ وەچەنگ ھاتنی ئابووریە . ئەدی ئەو ١٦-١٧ ھەزار چەکدارەی سوری سەر بە تورکیا ، عەرەبەکان بە مورتەزەقەی سوری ناوی دەبەن کە گواستراونەتەوە بەرەی لیبی و ئەگەر گرژیەکانی وێندەریشی لە گەڵ ڕکابەرەکانی زیاد بکات ، دەبێ چاوەڕوانی ژمارەیەکی زۆرتریش بن لەو مورتەزیقانە کە بگوازرێنەوە بۆ بەرەی شەڕ لە لیبیا . ئەدی بە دوایەوە چۆنچۆنی بەرەی شەڕی خۆی لە دژ ڕکەبەرەکانی کە کوردو ڕژێمی بەشارو ڕووسەکانە ، دەپارێزی . ئەوەی لە ڕۆژنامەی جمھوریەتی تورکی داھاتووە لە سەر لێدوانەکەی جێمس جیفری نوێنەری ئەمەریکا لە سوریادا ، گەڕانەوەی ١٠ ملیۆن ئاوارەی سوری کە زۆربەیان سونە مەزھەبن و تورکیا داوای دەکات شتێکی ئەوتۆی لەشوێن شین نا بێتەوە . واتە نە ڕووسیاو ئەمەریکا وە نەڕژێمی بەشار لە سەری گەرم نینە . کەواتە تورکیا لەو لەشکرکێشیەی سوریایدا چ دەدرویتەوە .

لە باشووری کوردستانیش ھەر وەھا دەکەویتەوە . دەشبینن ئەوروپا لە دژی پەلکێشیەکانی تورکیا لە دەریای سپی ناوەتاست و یۆنان و قوبرس و لیبیا خۆیان توند کردیتەوەو ئەمەریکاش پاش ٣٣ ساڵ لە بایەکۆتی ناردنی چەک بۆ بەشە قوبرسی یۆنانی ، چۆنچۆنی ئەو بایەکۆتەی شکاندووە . کە دەشڵێم ئەوروپا خراوەتە دەرەوەی ئەو ڕێکەوتنە ، مەبەستم زیاتر لە ئاوارەکانە کە بەشێکی ھەرە زۆریان لە ئەوروپا گیرساونەتەوەو قورسایەکی دارایی ھەرە گەورەیان خستۆتە سەریان و ھیچ ئومێدێکی واش لێیان چاوەڕوان ناکرێ کە بگێردرێنەوە بۆ ناو سوریا یان دەرەوەی خاکی ئەوروپا .

وەڵامێک بنووسە هەڵوەشاندنەوەی وەڵام