زه‌نگه‌كه‌ لێیداو قۆناغێكى تر ده‌ستى پێكرد!!!

لەلایەن ستاندار Posted on 613 جار بینراوە

د.كامه‌ران مه‌نتك
په‌یوه‌ندیه‌كان نێوان هه‌رێم و به‌غدا، په‌یوه‌ندیه‌كه‌ بنه‌مایه‌ له‌سه‌ر رق و دوژمندارى مێژینه‌و چه‌وساندنه‌وه‌و جینۆسایدكردنى زیاتر له‌ سه‌ده‌یه‌ك، به‌شدارى كردن له‌ دامه‌زراندنى عێراقێكى نوێ، له‌ راستیدا ئه‌و درۆ گه‌وره‌یه‌ بوو، ته‌انه‌ت ده‌توانین بڵێین ئه‌و خیانه‌ته‌ بوو، كه‌ سه‌ركردایه‌تى سیاسى كورد له‌گه‌ڵ میلله‌ته‌كه‌ى خۆى كردى، له‌ ساڵى 2005 زۆرینه‌ى ره‌هاى خه‌ڵكى كوردستان دژى ئه‌وه‌ بوون له‌گه‌ڵ عێراق بمێننه‌وه‌، كه‌چى ئه‌و سه‌ركردایه‌تیه‌ كاریان له‌سه‌ر ده‌ستوورو رێكخستنه‌وه‌ى ناو ماڵى عێراق كرد، له‌كاتێكدا كه‌لتوورى سیاسى و بیرى ناسیونالیستى و ته‌نانه‌ت ئایدیۆلۆژیاى ئاینیش له‌عیراق، كوردى وه‌ك هاوبه‌شێك قبووڵ نییه‌، زۆرینه‌ى خه‌ڵكى كوردستانیش باوه‌ڕى به‌عیراقى بوون نیه‌و خۆى به‌ عیراقى نازانێت، هه‌روه‌ك چۆن عیراقیش هه‌رگیز كوردى وه‌ك هاوڵاتییه‌كى عێراقی نه‌بینیوه‌، بۆیه‌ له‌ قۆناغى دواى رووخانى ده‌وڵه‌تى عیراق، كورد میوانێكى چرووك و ره‌زا قورس بووه‌ له‌ به‌غدا، به‌ تێپه‌ڕینى كاتیش ره‌زاكه‌ى قورستر بووه‌ زیاتر چرووك بووه‌، سه‌برى به‌غداش به‌رامبه‌ر كورد ته‌نها له‌ پێناو گۆڕانى هاوسه‌نگى هێزو ده‌ستخستنى ده‌رفه‌تێك بوو بۆ لێدان و بچووك كردنه‌وه‌ى مه‌سه‌له‌ى كورد و لكاندنه‌وه‌ى هه‌رێم به‌ به‌غدا، ئه‌و گفتوگۆیانه‌ى له‌ نێوان به‌غدا و هه‌رێم ئه‌نجام دراوه‌، ئه‌وانه‌ى، كه‌ ئه‌نجام ده‌درێن، جگه‌ له‌ دیوى پێشه‌وه‌ى ئه‌و سیاسه‌ته‌ زیاتر نه‌بووه‌، بۆیه‌ هه‌موو ئه‌و گفتوگۆیانه‌ى كه‌ كراون، هه‌موو ئه‌و گفتوگۆیانه‌ش، كه‌ ده‌كرێن، له‌ راستیدا به‌ر له‌وه‌ى ده‌ست پێبكه‌ن به‌ كۆتا هاتوون!
مه‌سه‌له‌ى ریفراندۆم، سه‌ربارى فاكته‌ره‌ ناوخۆییه‌كانى، وه‌ك له‌ وتارێكى ترد ئاماژه‌مان پێكرد، هۆكارى سه‌ره‌كى گۆڕانى هاوسه‌نگى هێزه‌ له‌ نێوان هه‌رێم و به‌غدا، دواى سه‌ركه‌وتنى به‌غدا به‌سه‌ر رێكخراوى داعش و نزیك بوونه‌وه‌ى به‌ كۆتاهاتنى ئه‌و قۆناغه‌، به‌غدا هه‌وڵده‌دات ئه‌و پاڵپشتییه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌و ئه‌و چه‌كانه‌ى كه‌وتۆته‌ ده‌ستى، به‌كارى بێنێت له‌ پێناو بچووك كردنه‌وه‌ى رۆڵى كوردو سه‌رله‌نوێ كۆنتڕۆلكردنه‌وه‌ى كه‌ركوك و ئه‌و ناوچه‌ كوردستانیانه‌ى ده‌ره‌وه‌ى هه‌رێمى كوردستان، بۆیه‌ ریفرانۆم بكرێت یاخود دوا بخرێت، قۆناغێكى تر له‌ په‌یوه‌ندیه‌كانى نێوان هه‌رێم به‌غدا ده‌ستى پێكردووه‌، شه‌ڕه‌ له‌سه‌ر ده‌ست شكاندنه‌وه‌ى یه‌كتر و تاقیكردنه‌وه‌ى هێزى بازووى یه‌كتر، له‌ هه‌موو حاله‌ته‌كاندا رووبه‌رووبوونه‌وه‌یه‌ك له‌نێوان هه‌رێم و به‌غدا به‌ڕێوه‌یه‌و هه‌ر رووده‌دات، له‌سه‌ر زه‌مینه‌ى واقعدا هێزه‌كان رووبه‌رووى یه‌كترن و ئاماده‌ن بۆ جه‌وله‌یه‌كى ترى شه‌ڕ، ئه‌مریكاو هێزى هاوپه‌یمانان هه‌وڵده‌ده‌ن له‌رێگاى دواخستنى ریفراندۆمه‌وه‌ به‌ر به‌و شه‌ڕه‌ بگرن، یاخود به‌ لایه‌نى كه‌م دواى بخه‌ن، به‌ڵام له‌و هه‌وڵه‌یان سه‌ركه‌وتوو نابن، ئه‌گه‌ر بتوانن فشار له‌سه‌ر كوردیش دروست بكه‌ن، نااتوانن هه‌مان فشار له‌سه‌ر به‌غدا دروست بكه‌ن، چونكه‌ به‌غدا ئێستا گه‌مه‌ له‌سه‌ر هاوپه‌یمانیه‌كى ترى نا ئه‌مریكى، واته‌ هاوپه‌یمانى رووسى-ئێرانى-توركى ده‌كات و ده‌یه‌وێت هه‌ژموونى ئه‌مریكا له‌و ناوچه‌یه‌ لاواز بكرێته‌وه‌! كه‌واته‌ خودى كێشه‌كه‌ له‌وه‌دایه‌ ئایا كه‌ركوك له‌ ژێر له‌ ناوچه‌ى نفووزى ئه‌مریكا ده‌مێنێته‌وه‌ وه‌كو ئێستا، یاخود ده‌كه‌وێته‌ ژێر نفووزى هاوپه‌یمانیه‌تى دژه‌ ئه‌مریكا، ئه‌و شه‌ڕانه‌ى دادێت ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ یه‌ك لایى ده‌كاته‌وه‌، له‌ هه‌موو حاڵه‌ته‌كاندا ئه‌گه‌رێكى زۆر به‌هێز هه‌یه‌ له‌ دواى شه‌ڕى حه‌ویجه‌، كه‌ركووك بكرێته‌ گۆڕه‌پانى سه‌ره‌كى نێوان هه‌رێم و به‌غدا، بێگومان خه‌تى ئه‌و شه‌ڕه‌ش به‌ درێژایى سنووره‌كانى نێوان هه‌رێم به‌غدا له‌ خانه‌قینه‌وه‌ تاكو سنجار درێژ ده‌بێته‌وه‌.
به‌كارهێنانى كارتى ریفراندۆم و جیابوونه‌وه‌ له‌عێراق، كارتێكى مه‌ترسیدارو دوو روو بوو، له‌ لایه‌ك به‌هۆى ئاڵۆزى قه‌یرانه‌ جیهانى هه‌رێمایه‌تیه‌كان كۆمه‌ڵگاى نێوده‌وڵه‌تى ئاماده‌ى ئه‌و جۆره‌ سه‌ره‌رۆییه‌ نییه‌، ئه‌و فشارانه‌ى، كه‌ده‌كرێته‌ سه‌ر كورد، ره‌نگدانه‌وه‌ى ئه‌و دۆخه‌ نێوده‌وڵه‌تیه‌ ئاڵۆزه‌یه‌، له‌ لایه‌كى تر ناوماڵى كوردى له‌و په‌ڕه‌ په‌رته‌وازه‌یى دایه‌، كه‌ ده‌شكرێت ریفراندۆم بكرێته‌ ئه‌و ئامڕازه‌ى ئه‌و ماڵه‌ى پێ رێكبخرێته‌وه‌، له‌ هه‌موو حاله‌تێكدا، كورد نابێت وا تێبگات، كه‌ شه‌ڕه‌كه‌ به‌ ته‌نیا له‌سه‌ر ئه‌وه‌، به‌ڵكو شه‌ڕه‌كه‌ له‌سه‌ر ئاستێكى جیهانى، شه‌ڕى دابه‌شكردنه‌وه‌ى ناوچه‌ى نفووزه‌، هه‌ر شه‌ڕێك له‌نێوان كوردو به‌غدا سه‌ر هه‌ڵبدات، ئه‌مریكا ناتوانێت به‌رگرى له‌ هه‌رێمى كوردستان نه‌كات، چونكه‌ كه‌وتنه‌ ده‌ستى ئه‌و ناوچه‌ ده‌وڵه‌مه‌ندو ستراتیژیانه‌ بۆ ده‌ست حكومه‌تى به‌غدا، واتاى زیاد بونى نفووزى رووسیا و ئێرانه‌، ئه‌و كاته‌ پێگه‌یه‌ك بۆ ئه‌مریكا له‌و ناوچه‌یه‌ نامێنێته‌وه‌، ناچار ده‌بێت وه‌كو به‌ریتانیا له‌ دواى جه‌نگى دووه‌مى جیهان، به‌ ئاسانى له‌و ناوچانه‌ بكشێته‌وه‌.
ئه‌گه‌ر بێتوو له‌ روانگه‌یه‌كى ستراتیژى و جیۆپۆله‌تیكیه‌وه‌ سه‌یرى پێگه‌ى ئه‌مریكا بكه‌ین، ده‌بینین له‌ زۆر له‌و ناوچانه‌ى ئاسیاى ناوه‌ڕاست و رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست له‌ پاشه‌كشه‌دایه‌و هه‌ژموونى رووسیا رۆژ به‌ رۆژ زیاترو به‌هێزتر ده‌بێت! له‌ سوریا رووسیا هه‌روا دێته‌ پێشه‌وه‌، له‌ ده‌روازه‌ى كه‌نداو ، راسته‌ هێزه‌كانى ئه‌مریكا بنكه‌ى سه‌ربازى و بوونى هه‌واڵگریان هه‌یه‌، به‌ڵام ئێران تا راده‌یه‌كى زۆر هه‌ژموونى خۆى سه‌پاندووه‌، له‌ ئیستا ئه‌مریكا له‌ ئه‌فغانستانیش وا ته‌نگى پێهه‌ڵده‌چنرێت، بۆیه‌ ئه‌گه‌ر بێتوو له‌و ناوچه‌ ستراتیژیه‌ى هه‌رێمى كوردستانیش به‌غدا بێته‌ پێشه‌وه‌، ئه‌مریكا و هاوپه‌یمانیه‌تى نێوده‌وڵه‌تى دژى رێكخراوى داعش ناتوانێت ده‌سته‌وه‌ستان بێت، چونكه‌ قووڵایى ستراتیژى ره‌هه‌نده‌كه‌ وه‌ك ئاماژه‌م پێكرد مه‌سه‌له‌ى كورد نیه‌ به‌ڵكو دابه‌شكردنه‌وه‌ى نفووزه‌، كه‌ له‌گه‌ڵیدا سه‌رله‌نوێ دابه‌ش بوونه‌وه‌و رێكخستنه‌وه‌ى هێزه‌كانیش ده‌ستى پێكردووه‌، بۆنمونه‌ رێكه‌وتننامه‌ى نێوان رێكخراوى داعش و حزب الله‌ ى لوبنانى و حكومه‌تى سوریا به‌شێكه‌ له‌ دروست بوونى هاوپه‌یمانیه‌تى ئێرانى-رووسى-توركى، كه‌ هیچ گومانى تیانیه‌ عیراقیش به‌شێكه‌ له‌و هاوپه‌یمانیه‌تیه‌و هه‌ست به‌وه‌ ده‌كرێت كه‌ هه‌مان رێكه‌وتن له‌نێوان حكومه‌تى عێراق و رێكخراوى داعش له‌ ئارادابێت، ئه‌و هاوارو ناڕه‌زایه‌تیانه‌ى، كه‌ حكومه‌تى عێراق ده‌ریانده‌بڕێت به‌رامبه‌ر گواستنه‌وه‌ى هێزه‌كانى داعش بۆ ناوچه‌ سنووریه‌كانى عیراق، كه‌ له‌ راستیدا ناوچه‌ سنووریه‌كانى كوردستانه‌، جگه‌ له‌سیناریۆیه‌ك بۆ شاردنه‌وه‌ى راستیه‌كان زیاتر نیه‌، ته‌سلیم كردنه‌وه‌ى ته‌له‌عفه‌ر به‌ سوپاى عیراق و هه‌مان ئه‌و سیناریۆ كه‌ چاوه‌ڕوان ده‌كرێت له‌ حه‌ویجه‌ رووبدات، ده‌ر هاویشته‌ى ئه‌و هاوپه‌یمانیه‌تیه‌ نویێه‌یه‌، به‌ ده‌ربڕینێكى تر چه‌ترى ناسیونالیستى توندره‌وى توركى و عه‌ره‌بى توانى بۆ جارێكى تریش له‌ژێر كاریگه‌رى هه‌ڕه‌شه‌ ستراتیژیه‌كاندا هه‌ردوو لاى شیعه‌و سوننه‌ به‌یه‌كه‌وه‌ كۆ بكاته‌وه‌، كه‌ئه‌مه‌ وا ده‌كات كه‌ شه‌ڕى حه‌ویجه‌ بۆ كورد زۆر مه‌ترسیدار بێت!
له‌ راستیدا خه‌َكى ساده‌ى كوردستان، هه‌ستى به‌وه‌ كردووه‌، كه‌ مه‌سه‌له‌ى ریفراندۆم ته‌نیا بانگه‌شه‌یه‌كى سیاسیه‌و پارتى ده‌ستى پێكرد بۆ ئه‌وه‌ى كێشه‌كانى خۆى هه‌نارده‌ى ده‌ره‌وه‌ بكات، به‌ڵام ناكرێت ئه‌و دیوه‌ راسته‌قینه‌یه‌ش فه‌رامۆش بكه‌ین كه‌ پرسى ریفراندۆم وه‌ك هاوارێكى بارزانى بوو به‌رامبه‌ر ئه‌و هاوسه‌نگى هێزه‌ى كه‌ گۆڕانى به‌سه‌ر داهاتووه‌! له‌ كاتى ئێستادا پێم وایه‌، كه‌ قۆناغى ریفراندۆم به‌ كۆتا هاتووه‌، به‌كارهێنانى ئه‌و كارته‌ گه‌وره‌یه‌، ئه‌گه‌ر بێتوو له‌و دانیشتنانه‌ى كه‌ له‌ ئاینده‌دا له‌ نێوان به‌غداو هه‌رێم رووده‌ده‌ن راست نه‌كرێته‌وه‌، زه‌برێكى كوشنده‌ى ستراتیژى و مێژوویى وا له‌ مه‌سه‌له‌ى كورد، نه‌ك به‌ ته‌نیا له‌ هه‌رێمى كوردستان، بگره‌ له‌ هه‌موو كوردستان ده‌دات، كه‌ به‌ده‌یان ساڵى تر كورد نه‌توانێت خۆى بگرێته‌وه‌، بۆیه‌ ئه‌و مه‌سه‌له‌ ئاڵۆزه‌، ئه‌گه‌رچى به‌ شێوه‌یه‌كى حزبى و هه‌ڵه‌ ده‌ستى پێكرد، ده‌بێت له‌ روانگه‌یه‌كى چاره‌نووس و كاره‌ساتێكى نیشتمانیه‌وه‌ سه‌یر بكرێت، پێوسته‌ كورد ره‌چاوى ئه‌م خاڵانه‌ بكات:
1- ئه‌مریكا هه‌ڕه‌شه‌ى ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ شه‌ڕێكى گه‌وره‌ له‌ ئه‌نجانى راپرسى رووده‌دات، ئه‌مه‌ زۆر راسته‌، به‌ڵام ئه‌و شه‌ڕه‌ په‌یوه‌ندى به‌ ریفراندۆمه‌وه‌ نه‌ماوه‌، ریفراندۆم دوا بخرێت یا خود نه‌خرێت، ئه‌و شه‌ڕه‌ هه‌ر رووده‌دات، بارزانى كارتێكى واى دایه‌ ده‌ست به‌غدا، كه‌ زۆر زیره‌كانه‌ توانى بۆ یه‌كخستنه‌وه‌ى ناو ماڵى عه‌ره‌بى به‌كارى بێنێت و بیكاته‌ بیانگه‌یه‌ك بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ى ده‌سه‌ڵاتى خۆى بۆ ئه‌و ناوچه‌ كوردستانیانه‌ى كه‌ دواى 2014 كه‌وتنه‌وه‌ ده‌ست كورد، به‌ڵام ئه‌مریكا ناتوانێت له‌و شه‌ڕه‌ پشتى كوردى نه‌گرێت، چونكه‌ له‌ دواجاردا له‌گه‌ڵ كورد كه‌وتۆته‌ یه‌ك به‌ره‌وه‌، كورد پێویسته‌ له‌كاتى گفتوگۆكانى له‌گه‌ڵ به‌غدا ئه‌و خاڵه‌ به‌هه‌ند وه‌رگرێت.
2- نابێت كورد شاندى دانوستان بنێیرێته‌ به‌غدا، له‌به‌رئه‌وه‌ى ناردنى هه‌ر شاندنێك له‌و قۆناغه‌ واتاى ده‌ست پێكردنى گفتوگۆكانه‌ به‌شكست و شكستێكى سیاسى گه‌وره‌یه‌، به‌ڵكو ده‌بێت چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌ بكات شاندى به‌غدا بێته‌ كوردستان، چونكه‌ شاندى به‌ناوى ریفراندۆم چوونه‌ به‌غدا پێویسته‌ به‌غدا به‌رامبه‌ر ئه‌مه‌ شاند بنێرێته‌وه‌، پێچه‌وانه‌ى ئه‌مه‌ واتاى ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ته‌رازووه‌كه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندى به‌غدا شكاوه‌ته‌وه‌، بۆیه‌ فشاره‌كانى به‌غدا زیاتر ده‌بێت و داواكاریكه‌كانى گه‌وره‌تر ده‌بن، له‌ ژێر هه‌ر فشارێكدا بێت نابێت شاندى كورد بچێته‌وه‌ به‌غدا.
3- نابێت هه‌رگیز قسه‌ له‌سه‌ر كێشه‌كانى قۆناغى فیدراڵى نێوان هه‌رێم و به‌غدا بكرێت، چونكه‌ سیسته‌مى فیدراڵى ئه‌وه‌ى سه‌لماند كه‌ ناتوانێت كێشه‌كان چاره‌سه‌ر بكات، ئه‌و جۆره‌ په‌یوه‌ندیه‌ فیدڕاڵیه‌ له‌ نێوان به‌غداو هه‌ولێر شكستى هێنا، به‌ڵكو ده‌بێت گفتوگۆ له‌سه‌ر له‌سه‌ر شێوازێكى تر له‌ په‌یوه‌ندى و رێكخستنه‌وه‌ى په‌یوه‌ندیه‌كان بكرێت، بۆ نمونه‌ له‌سه‌ر بنه‌ماى كۆنفیدرٍاڵى، واته‌ ئه‌وه‌ى كورد له‌ رێگاى ریفراندۆمه‌وه‌ نه‌یتوانى به‌ ده‌ستى بێنێت، پێویسته‌ كارتى ریفراندۆم به‌كار بهێنرێت بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ى ئاماژه‌مان بۆ كرد، به‌ پێچه‌وانه‌ى ئه‌مه‌، چاره‌نووسى كورد له‌ هه‌رێمدا رووبه‌رووى مه‌ترسیه‌كى زۆر گه‌وره‌ ده‌بێته‌وه‌؟ ئه‌و سه‌ركردایه‌تیه‌ى ئێستا ئیداره‌ى مه‌سه‌له‌كه‌ ده‌كات، به‌رپرسى یه‌كه‌مه‌و ئۆباڵه‌كه‌ى هه‌موو ده‌كه‌وێته‌ ئه‌ستۆى ئه‌وان.

15\9\2017

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

ئەم ماڵپەڕە لە ئەکیسمێت بۆ کەمکردنەوەی هەرزە واڵە و سپام سوود دەگڕێ. فێربە چۆن زانیاری بۆچونەکانت ڕێکدەخرێت.