پڕۆسەی سیاسی عیراق بەرەو بن بەستی دەڕواو هی کوردستانیش قفلە

لەلایەن ستاندار Posted on 288 جار بینراوە

مەهدی کاوانی

 

ئافاقێکی ڕوون نابینم و پێش دەچێ ئەم ساڵیش بەڕێ بکەینو هێشتا نە حکومەت پێک هاتووە وە نە پەڕلەمانیش نەسابی یاسایی وکورسیە وەدەست هاتووەکانیش یەکلایی کرابنەوە . دووبارە کردنەوەی هەڵبژاردنیش ئەگەرە . قەوارە سیاسیە بەناو براوەکان و هەر لایەنە لە گەڵ یەکتری دەناو وتووێژ دانە لە مەڕچوون و نەچوونیان بۆ هەر هاوپەیمانیەتیەک . ئەوەی ئێستاکە دەبینرێ و لە دەرەوەی پێش هاتەکان ، ڕێکەوتنی لیستی سەدرو هادی عامریە کە یەکەمیان وەها حیسابی بۆ دەکرا کە زیاتر لە ئەمەریکیەکان نزیکەو ئەوی تریش ، راستەو خۆ بە ئەجندای ئێران کارو چالاکیەکان ئەنجام دەدا و ژمارەی کورسیەکانی هەردو لاشیان خۆی لە سەرووی ۱٠٠ کورسی پەڕلەمانی دەداو لە وتووێژیش دانە لە گەڵ نووری مالیکی کە ۲٥ کورسی هەیە لە گەڵ لیست و قەوارە سیاسیەکانی تریش دەناو گفتو گۆ دانە .

وەک لە ڕاگەیاندنە کوردی و ناکوردیەکانیش قسەو باسی لێوە ، دەکەن ، یەکیەتی وپارتیش بە یەکگرتوویی و بە ژمارە ٤۳ کورسیەوە ، دەچنە ناو ئەو هاوپەیمانێتیە وەهدەبێ ئەوەش بڵێین ئەو هاوپەیمانێتە سیاسیە بەدەرکەوتووەش بە موبارەکی ئێرانی و تا ڕادەیەک حیساب نەکردن بە ئەجندای ئەمەریکی ، خۆی بەدەر خستووە . تا ئێرە تەنیا یەکێکە لە دیوەکانی خەملاندنی پڕۆسەی سیاسی و پێکهێنانی حکومەت . ئەدی دیوەکانی تر بۆ یەکلاکردنەوەی پڕۆسەی سیاسی لە عیراق ، چۆنچۆنی خۆیان بە دەر دەخەن . دەبێ ئاگاشمان لەوە هەبێت کە دوا کۆبوونەوەی پەڕلەمانی عیراقی ، بژاردنی هەر هەموو سندوقەکانی عیراقی بە هی کوردستانیشی لێ کەوتەوە کە بە دەست بژمێردرێ . نەتەوە یەکگرتووەکان ، وڵاتانی ئەوروپی ئەمەریکاو ئیدی و ئیدیش ، لە گەڵ ئەو قەوارە سیاسیانەی کە تەزویریان لێ کراوە ، جارو بار پاڵاوتووەکانی ئەو قەوارەسیاسیانەی کە دەرنەچوون ، هەر هەمووان بە یەکەوە شایەتی تەزویر دەدەن و پشگیری هەژماردنی بە دەست دەدەن و لایەنە براوەکانیش هەتا پێیان بکرێ ، هەوڵی ئەوە دەدەن کە ئەو هەژمارکردنەوەیە لە مەحکەمەی ئیتیحادی سەرنەگرێ و ئەگەر سەریش بکرێ ، تا پێیان بکرێ ڕێوشوێنی وەها دەگرنە بەر کە ئەگەر هەژمار کردنەکەش بە ئامانج کرا ئەوا نەتیجەی وەهای لێ نەکەوێتەوە کە نەتیجەکان بە فراوانی بگۆڕدرێ .

پەڕلەمانی عیراق جگە لە بریاری هەژمارکردنەوە و لە بەر تەزویری بێشومار دەنگی ئاوارەکان و پێشمەرگەشی رەفز کردەوە و پێیەوە یەکیەتی و پارتی ژمارەیەک لە کورسیەکانیان بە تایبەتی پارتی و لە موسڵ لە دەست دەدەن . لێرەدا زۆر پرسیار خۆیان قیت دەکەنەوە وەک بگوترێ ئایا هەژمارکردنەوەکە دەکرێ بەبێ غەل و غەش و پێیەوە دەنگە دزراوەکان بۆ خاوەنەکانان دەگەڕێنەوە یان لێرەش سیم و جیمێکی تێدا دەبی وەک بگوترێ لایەنە براوەکان فرتو فێڵی تر بگرنە بەر تا ئەو هەژمارکردنەوەیەش زۆر کەمی لێ شین بێتەوە . هەژمار نەکردنەوەکەش هەمدیسان یەکێکە لە ئەگەرەکان .

با بڵێین هەژمارکردنەکە نەکرا یان ئەگەر کراش بە فرتوفێڵەوە بوو ، ئایا پێیەوە سەقام گیری سیاسی وەدەست دێ . بە دیوی تریش با بڵێین دەنگە دزراوەکان گەڕانەوە بۆ خاوەنەکانیان ، ئایا لیستە براوەکان ئەمە قبوڵ دەکەن ئەمەش هەمدیسان دیوێکی تری نا ئیستقراری سیاسی عیراق دەگەیەنێ . ئەو ژمارە هەرە زۆرە سندوقە سوتێنراوەکان لە بەغدا بمانەوێ ، نەمانەوێ ، مانای ئەوە دەگەیەنێ کە لایەنە براوەکان ملکەچی داننان بە دەنگە دزراوەکان نابن . ئەدی ئەو دوو ئەجندایە هەرە وێکنەچووەی ئەمەریکی و ئێرانی لە مەڕ پێک هێنانی حکومەتی تازەی عیراقی . لە هەڵبژاردنی پێشوو جۆرە تەواقوقێک لە نێوان ئەو دوو ئەجدا وێک نەچوو ە ، دروست بووبوو بەڵام پێناچێ بۆ ئەو جارەیان وەها بکەوێتەوە . ئەمەریکا ڕێکەوتنی ئەتۆمی لە گەڵ ئێران یەکلایەنە هەڵوەشاندۆتەوەو بە خۆیان و ئیسرایل ، ڕۆژ بەڕۆژ گرژیەکانیان لە گەڵ ئێران توندتر دەکەن .

ڕووسیاو چین دان بەو هەڵوەشاندنەوە یەک لایەنیەی ئەمەریکا نانێن ، ئەوروپا نیوە بە نیوەیە . بە بۆچوونی خۆم ئەو گرژیە توندەی ئێستای نێوان ئەمەریکاو ئێران کارتێکردنی هەرە فراوانی خۆی دەکات بۆ ناسەقامگیری سیاسی عیراق بە کوردستانیشەوە و یەکێکیش لە هۆکارە هەرە گرنگەکان دەبی کە نەتوانرێ وەک پێشدا هێلی مامناوەند لە نێوان لایەنگرانی ئەمەریکی و ئێرانی ، دابنرێ . هێشتا ئەو ناسەقامگیریە سیاسیە دەناو ئەجندای سیاسی دایە بەڵام کێ ناڵێ لە ئایندەیەکی نزیک ، شەڕیشی لێ ناکەوێتەوە . ئەوەتا هەر لە ئێستاوە تورکیا بە فراوانی دێتە ناو خاکی هەرێم و ئەگەری هاتنیئێرانیشی بە دوایەوەیە . پێشم وایە بەشی هەرە زۆری شەڕە بە وەکالەتیەکان دەکەونە کوردستان و ماڵوێرانیەکەش بۆ ئێمەی کوردەوە دەبیت . کە دەشڵێم هی کوردستان قفلە ، لە لایەکەوەبە هۆی دزینی دەنگ ، دوو پارتە دەسەڵاتدارەکە دەیانەوێ ئۆپۆزسیۆن بە تەواوەتی دوورخەنەوە یان دەستە مۆی سیاسەتەکانیان کەن و ئەوانیش نایانەوێ ملکەچی ئەو دەنگە دزینەیان ببن ، کەواتە ئافاقی لێک نزیک بوونەوەیان بۆ مەودای دوورتریش دەڕوا. لە ڕووی ئابووریشەوە ئەگەر چی نرخی یەک بەرمیل نەوت لە سەر ئاستی جیهانی بۆ ۷٠ دۆلار بەرز بۆتەوە ، بەڵام پێناچێ ئەو بەرزبوونەوە نرخیە کار لە سەر هەستانەوەی ئابووری لە کوردستان بکات لە بەر کۆمەڵە هۆکارێک و هەندێکیان لەمانە :

بودجە دانپێنراوەکەی بەغدا بۆ هەرێم لە ۱۷٪ وە بۆ کەمتر لە ۱۲٪ کەم بۆتەوە و دەبێ لەو پارەیەش قەرزی کۆمپانیاو قەرزەکانی تر بدرێتەوە کە لە سەروی ۳٠ ملیار دۆلارە .

۲- دەبێ نەوتی هەرێمیش رادەستی بەغداو سۆمۆ بکرێ . حکومەتی هەرێم ئەوە حالی بێت لە گەڵ ئۆپۆزسیۆنی کوردی خۆی و بەغداش لە بچووک کردنێکەوە ، بۆ بچووک کردنێکی تر کار لە گەڵیان بەڕێ بکاو خاوەنی ئابووریەکی خوار سفریش بن ئەدی ما قفل بوون کوە . ئەدی ئەگەر شەڕوشۆڕەکانی زلهێزو ولاتانی ئەقلیمی و هی ناو خۆشیان بکەوێتە ناویانەوە چی دەبێ . کوردیش دەڵێ تا بە تەواوەتی تێک نەچێ ، چاک ناکرێ .

وەڵامێک بنووسە

پۆستی ئەلیکترۆنییەکەت بڵاوناکرێتەوە. خانە پێویستەکان دەستنیشانکراون بە *

ئەم ماڵپەڕە لە ئەکیسمێت بۆ کەمکردنەوەی هەرزە واڵە و سپام سوود دەگڕێ. فێربە چۆن زانیاری بۆچونەکانت ڕێکدەخرێت.