په‌یكار عوسمان
لە کورتترین پێناسەدا، ژیان بریتییە لە بەرهەمهێنانی ژیان. ئێمەش بۆئەوەی ژیان بەرهەم بهێنین، ئەبێ دەسکاری کولتوری مەرگدۆستی بکەین. یەکێ لە ڕەگەکانی مەرگدۆستیش (ئایدۆلۆژیای مەزڵومیەتە). ئەوەی کە تۆ بەردەوام بیری خۆتی ئەخەیتەوە، کە زوڵملێکراوی، تێهەڵدراوی، شکێنراوی.. بەجۆرێك کە ئیتر، ئەبیتە کائینێك لەناو شکاویداو ئەبێ تۆ هەمیشە بێ شکۆو شکاوبیت لەپێناو شکۆی فیکرەی مەزڵومیەت! ئیتر شکاویی و ئەبێتە تایپێکی کەسایەتی و مەزڵومیی ئەبێتە تایپێکی ژیان و شتەکە ڕێك ئەبێتە ئێستا، نەك میمۆری و ڕابردویەكی تێپەڕیو!
بەڵێ کێشەی مەزڵومیەت هەر ئەوەیە کە، مەرگدۆستی ئەکات بە ژیان. ئیتر ئەگەر زوڵمێکیش نەبێت، مەزڵومیەت خۆی بۆتی دروستی ئەکا، بۆئەوەی تۆ هەر لەناو هەستی مەزڵومیەتدابیت. چونکە ئەگەر وانەبیت، سیحری ئایدۆلۆژیاکە بەتاڵئەبێتەوەو ئیتر کاری خۆی ناکات!
ئایدۆلۆژیای مەزڵومیەت، هەمیشە زاڵمێکی وەهمییت بۆ دائەتاشێ و بەمە ئەتخاتە ناو هەستێکی قووڵی مەزڵومیەتەوەو لەسەر مەزڵومیەت ڕاتئەهێنێ. لەپشتی ئەمەوە زاڵمە ڕاستییەکە دروستئەبێ و زۆر باشیش ئیشی ئەڕوات. چونکە تۆ پێشتر لەسەر مەزڵومیەت ڕاهاتوویت و کاتێ کە ستەمێك دێ، شتێکی غەریب نیەو تۆ لەناو کەشی ئاسایی خۆتدایت!
ئایدۆلۆژیای مەزڵومیەت مەستی ستەمکارییەکی دوێنێت ئەکاو لەپشتی ئەمەوە ستەمکارییەکانی ئەمڕۆ تێئەپەڕێنێ. مەستی ستەمکارییەکی وەهمیت ئەکاو لە ستەمکاریی ڕاستی بێئاگات ئەکات. مەستی “ئەو”ی ستەمکارت ئەکاو ئاگات لە خۆتی ستەمکار نامێنێ و ستەمکاریی خۆماڵی بەرهەمدێت.
سەیرکە هەمووی دووسێ ساڵبوو کارەساتی هەڵەبجەو ئەنفال ڕوویدابوو، کەچی ئێمە لە ڕاپەڕێنەوە تا ئێستا، لەناو ستەمکاریی خۆماڵیداین و هەموو ئەمەش لە پشتی خیتابی مەزڵومیەت و ستەمی ئەوی بێگانەوە!
رەوایەتی ژیانەو مەزڵومیەت مەرگە.
چەقی دۆزێك نابێ مەزڵومیەت بێت، ئەبێ ڕەوایەتی بێت. چونکە خیتابی مەزڵومییەت، لەناو خۆیدا هەڵگری ستەمکارییە!
ئەگەر چەقی دۆزەکە ڕەوایەتی بێت، ئیتر خۆت ناڕەوایی ناکەیت و نابی بە ستەمکار. بەڵام ئەگەر چەقی دۆزەکە مەزڵومیەت بێت، ئیتر لەپشتی خیتابی مەزڵومیەتەوە، پێت ئەکەوێتە ناو ناڕەواییەوەو تۆش ئەبیت بە زاڵمێکی تر.
سەیرکە ئیخوان، بەردەوام ئەکڕوزێتەوە بۆ ئەو زوڵمەی کە لە میسرو فەلەستین و چین و بۆرما هەیە.. بەڵام لەپشتی ئەمەوە، خۆی ئەبێتە شەریکی ستەمکاریی ئەردۆگان!
یان سەیرکە شیعە، لە باڵادەستیداو لە ژێردەستیدا، هەر مەرگدۆستی بەرهەمئەهێنن، چونکە لە ئەساسەوە چەقی مەزهەبەکە مەزڵومیەتە!
یان ئێمە کە بە ئایدۆلۆژیای مەزڵومییەت قاندراوین، لە مەزڵومیەتیشدا هەمیشە زاڵم “ئەوە”. ئیتر لە خۆمان بێگائاین و ئەبینە زاڵمی گیانی یەکترو ئەزموونی ستەمکاریی خۆماڵی بەرهەمئەهێنین!
جیاوازی سروشتی ژیانەو ئەوەیە کە سروشت ئەیبەخشێ. بەڵام جیاکاری کێشەی ژیانەو ئەوەیە کە ئەفکاری نادروست بەرهەمی هێناوە.
جیاکاریی ستەمکارییەو بەهەرشتێك بکەیت، ئەکەویتە ناو ستەمکارییەوە. چونکە ئیتر لە جیاکارییەکەوە، ڕەوایەتی بۆ ناڕەواکان دائەتاشیت!
لێرەدا حیکایەتی گەلی باڵا یان فیئەی مەزڵوم، فەرقی نیەو هەر جیاکارییەو هەر ئەچیتەوە ناو ڕق و ستەمکاریی.
بەڵێ جیاکاریی بەهەرشتێك بیکەیت، هەر جیاکارییەو هەر ستەمکارییە، تەنانەت ئەگەر بە مەزڵومیەتیش بێت. وەکو حیکایەتی مەزڵومیەتی جولەکە، کە زوڵمکردن لە فەلەستینییەکانی لێکەوتەوە. وەکو حیکایەتی مەزڵومیەتی ئێمە کە گەندەڵی و ستەمکاریی خۆمانی لێکەوتەوە دەرحەق بە خۆمان!
یان مەسەلەن “فکری ئیسلامی سیاسی” لە بنەڕەتەوە فکرێکی ستەمکارانەیە، چونکە لەسەر جیاکاریی دامەزراوە. جیاکاری لەنێوان ئینسانی موسوڵمان و ناموسوڵمان، لەنێوان موسوڵمانی ئیسلامی و نائیسلامی، لەنێوان گەلانی موسوڵمان و ناموسوڵمان، لەنێوان دەسەڵاتی دینی و نادینی.. ئەم جیاکارییانەش مرۆڤ ئەباتە ناو ڕق و ناوەوەیان پڕئەکا لە “شەڕەنگێزی”و دەرەوەیان پڕئەکات لە “شەڕ”، کە ئەمەش دژو پێچەوانەی جەوهەری دینە، کە ئارامی ناوەکی و ئاشتی دەرەکیی ئەخوازێ!
یان فیکری قەومچێتی، کە تێکەڵەیەكە لە منی باڵای مەزڵوم و ئەوی نزمی زاڵم، کە ئەمە گیراوەیەکی تەواو ستەمکارانەیەو سەرو بنی جیاکارییە.
ستەمکاری بێلایەنەو ناسنامەی نیە. ئێمەش بۆئەوەی بیناسینەوە، ئەبێ وەکو خۆی بێلایەنانە بیبینین و ڕووتیبکەینەوە لە هەموو ئیعتبارو ناسنامەکان. کردەکە لە حەزو ڕق و بەرژەوەندی و ئایدۆلۆژیا.. دابڕین و بیخەینە بەردەم عەقڵ و ویژدان، ئینجا بڕیاربدەین لەوەی کە ستەمکارانەیە یان نا.
بەڵام ئایدۆلۆژیا نایەڵێ ئەو ڕووتکردنەوەیە بکەیت و لەبری فلتەری عەقڵ و ویژدان، شتەکان لە فلتەری یارو نەیار ئەدەیت. ئیتر یار هەمیشە ڕاستەو نەیار هەمیشە هەڵەیە. ئەمەش هەڵوێستێکی نائەخلاقیی و جیاکارانەو ستەمکارانەیەو هەڵوێستی ئایدۆلۆژییش هەمیشە لەم جۆرەیە!!
یەعنی کێشەی ئایدۆلۆژیا ئەوەیە کە ناسنامە دروستئەکاو ئیتر تۆ بە ناسنامە مەزڵومیت و مەزڵومییەت موڵکی تۆیە. ئیتر ئەو بە ناسنامە ستەمکارەو ستەمکاریی موڵکی ئەوە. لەکاتێکا ستەم موڵکی کەس نیەو ئەگەرێکە هەمووان بۆی هەیە بکەوینە ناوی.
کێشەی ئایدۆلۆژیای مەزڵومیەت، ئەوەیە کە ستەمکاریی لەسەر دائەمەزرێ و یەکێ لە نیشانەکانی ستەمکارییش، دەستگرتنیەتی بە ئایدۆلۆژیای مەزڵومیەتەوە! یادە تەقلیدییەکەی هەڵەبجەو ئەنفالیش، دیارترین نمونەی ئەم زەواجە سیاسییەی نێوان دەسەڵاتی ستەمکارو خیتابی مەزڵومیەتە.
ئیتر دەسەڵات کەشی مەرگدۆستی بۆ خەڵکەکە دروستئەکاو ئایدۆلۆژیای مەزڵومیەتی تیا دەمەزەرد ئەکاتەوە. خەڵکەکەش حەزی لەوەیەو لەسەری ڕاهاتووەو ئەگەر بەو شێوەیە یادەکە نەکاتەوە، وائەزانێ تاوانی کردووەو بێ وەفابووە بەرامبەر هەڵەبجەو ئەنفال! بەم شێوەیە ڕێکەوتن و کۆدەنگییەکی جەماعی هەیە، لەسەر مەرگدۆستی و شتەکە بووە بە کولتورو باوی سیاسی و کۆمەڵایەتی و دەروونی.
ئیتر دەسەڵات لەبری ئەوەی خزمەتت بکات، کەشی مەرگدۆستیت بۆ دروستئەکاو تۆش لەوێدا خۆت خاڵی ئەکەیتەوەو وائەزانی کارێکی گرنگت بۆ کراوە! وەکئەوەی کە دەسەڵاتی شیعەی عێراق کردی، لەبری پێشکەشکردنی خزمەت، ڕێگەیدا بە شیعەکان کە بەئازادی لەخۆیان بدەن و لەخۆدانی بۆ خستنە بری ژیان! جا ئەو گەنجە شیعەیەی کە ئێستا دێتە سەر جادە، ڕێك ئەو کەسەیە کە “تلیاکی مەزڵومیەت” بەریداوەو تێگەیشتووە لەوەی کە، ئەو بە لەخۆدان ناژی، ئەو بە ژیان خۆی ئەژی!
ئا لێرەدا کە کەس ناوێرێ دەس لەم کولتورە باوە مەرگدۆستە بداو وەکو موقەدەسێکی لێهاتووەو هەمووان پۆپۆلستانە هەر قووڵتری ئەکەنەوە، کۆرۆنا دێ، بە شینوشەپۆڕەکەی هەڵەبجەو ئەنفال و یادی ئیمام موسای کازم.. ئەڵێ ستۆپ!
سەیرکە ئێمە خۆشییەکانیشمان مەرگدۆستانەیەو تەنانەت لە خۆشییشدا ناتوانین ژیاندۆست بین!
سەیران ئەکەین و لەبری ئارامیی، ژاوەژاو دروستئەکەین. گەشتئەکەین و لەبری پشووی جەستەیی و دەروونی، هەردوکیان ماندوتر ئەکەین. ئەچینە ناو سروشت و لەبری بەهرەمەندبوون لە جوانییەکەی، ناشرین و پیسی ئەکەین.
جا ئەم سەیرانە مەرگدۆستیە، کە لە بیستویەکی سێدا ئەیکەین، ڕەگەکەی ئەگەڕێتەوە بۆ حەفتەیەك پێشترو بۆ شانزەی سێ!
چونکە ژیاندۆستی پاکێجێکەو لە خۆشی و ناخۆشیشدا هەر ژیاندۆستییە. مەرگدۆستیش پاکێجێکەو لە خۆشی و ناخۆشیشدا هەر مەرگدۆستییە. کۆرۆناش دەرفەتێکی باشە بۆئەوەی مەرگدۆستی بخەینە ژێر پرسیارەوەو بە خۆمان بڵێین:
ئیمساڵ کە کۆرۆنا نەیهێشت شینوشەپۆڕەکەی هەڵەبجەو ئەنفال و شایی و لۆغانەکەی نەورۆز بکرێ، لەڕاستیدا هیچمان لەکیس نەچووە، بەڵکو شتێکی باش ڕوویداوە!
دەقیك کە خومان پێوەگرتبوو ئەو شکاندی و بتێك کە نەمانئەوێرا بیشکێنین ئەو شکاندی و دەسیشی خۆشبی!
ئاخر دزێك کەشێکی عاتفی ڕێکخا بۆئەوەی خەڵك بخاتە گریان، ئەمە چیە جگە لە هونەری گەمژەکردنی خەڵك بە مەرگدۆستی و بیربردنەوەی ژیان؟ ئەمە چیە جگە لە هێشتنەوەی تۆ لەناو مەزڵومیەتداو مانەوەی ئەویش بە زاڵمی و قووڵکردنەوەی ستەمکاریی؟
ئەگەرچی کۆرۆنا دەسێکی مەرگەو ئەمانکوژێ، بەڵام دەسێکیشی ژیانەو ئەتوانین زۆر شتی لێفێربین. بۆ مەگەر ژیان چییە جگە لە فێربوون!